Міжнародны турнір юных фізыкаў

Міжнародны турнір юных фізыкаў — каманднае спаборніцтва школьнікаў ва ўменьні вырашаць складаныя навуковыя задачы, уяўляць рашэньні гэтых задачаў у пераканаўчай форме і абараняць свае рашэньні ў навуковых дыскусіях, якія завуцца «фізбаямі».

Значок удзельніка II Міжнароднага ТЮФ (2nd IYPT) — 1989

Заданьні

Дыплём удзельніка II Міжнароднага ТЮФ (2nd IYPT) — 1989

Міжнародны арганізацыйны камітэт (IOC) адбірае 17 задачаў. Гэтыя задачы закранаюць розныя галіны фізыкі, а часта зьяўляюцца міждысцыплінарнымі. Задачы Турніру нельга вырашыць за кароткі час вядомымі мэтадамі, як, напрыклад, на іспыце. Яны сфармуляваныя ў вольным стылі, могуць разглядацца з розных бакоў і дапушчаюць розныя падыходы да рашэньня. Мэта ўдзельніка (і ягонага навуковага кіраўніка) — дасьледаваць праблемы як мага глыбей і сабраць за час падрыхтоўкі як мага больш інфармацыі аб прапанаваных фізычных зьявах.

Спосабы збору такіх ведаў не абмяжоўваюцца і, такім чынам, ставяць удзельніка ў тыя жа ўмовы, у якіх знаходзіцца звычайны дасьледнік. Рашэньні задачаў і нават спосаб рашэньня цалкам невядомыя. Вось чаму задачы Турніру публікуюцца амаль за год да самога спаборніцтва. Гэта дае ўдзельнікам магчымасьць правесьці ўсе неабходныя экспэрымэнты, распрацаваць тэорыю, вырабіць пошук літаратуры (у тым ліку і ў Інтэрнэце), магчыма, пракансультавацца ў экспэртаў, і г. д. Не апошнюю ролю адыгрываюць уменьне арганізаваць свой час і навыкі працы ў камандзе.

Падрыхтоўка

Адзін з найболей важных аспэктаў, калі не найважнейшы аспэкт у Турніры — гэта падрыхтоўчая фаза. У падрыхтоўкі ёсьць дзьве асноўныя мэты. Па-першае, важна як мага глыбей разабрацца ў прапанаваных фізычных праблемах. Гэта трэба для таго, каб упэўнена прааналізаваць рашэньне іншай каманды, і, пры неабходнасьці, знайсьці памылкі ці заганы ў гэтым рашэньні. Зь іншага боку, варта самім падрыхтаваць структураваны даклад, у якім выказаць усе зьвесткі, якія атрымалася знайсьці аб пэўнай фізычнай праблеме.

Ход турніру

Падчас Турніру праводзіцца шэраг дыскусійных навуковых сустрэч, якія завуцца «фізычнымі баямі» або проста «фізбаямі». Першыя з гэтых баёў завуцца «адборачнымі», і ў іх удзельнічаюць усе каманды. Тры каманды, якія набралі ў выніку адборачных баёў лепшыя балы, праходзяць ў фінальны фізбой, у якім і вызначаецца пераможца турніру.

Адборачныя баі

У пачатку турніру праводзіцца лёсаваньне, паводле якога каманды разьмяркоўваюцца ў групы па тры каманды. Калі агульны лік каманд ня дзеліцца на тры, утвараюцца адна або дзьве чатырохкамандныя групы. Пасьля гэтага ўсе групы (раўналежна і ў розных памяшканьнях) праводзяць першы адборачны фізбой. Потым каманды пераразьмяркоўваюцца па іншых групах (зьмешваюцца) паводле лёсаваньня. Гэта неабходна таму, што інакш адны і тыя жа каманды ўдзельнічалі б у адным і тым жа фізбоі. Працэдура паўтараецца да канчатку адборачных баёў.

Структура фізбою

Падчас фізбою кожная з камандаў па чарзе займае адну з трох або чатырох роляў:

• дакладчыка
• апанэнта
• рэцэнзэнта
• назіральніка (толькі ў выпадку чатырохкаманднага бою).

Каманда-дакладчык уяўляе сваё рашэньне вызначанай задачы. Пры гэтым выбірае задачу не яна сама, а іншая каманда, каманда-апанэнт. Рашэньне абмяркоўваецца падчас дыскусіяў, а каманда-апанэнт выказвае свае думкі аб прапанаваным рашэньні (абмяркоўвае яго моцныя і слабыя бакі, пры неабходнасьці растлумачвае памылковасьць поглядаў дакладчыка). Каманда-рэцэнзэнт падводзіць вынік фізбоя і агучвае сваю незалежную адзнаку выступаў дакладчыка і апанэнта.

Каманды

Кожная краіна адпраўляе на IYPT адзіную каманду. Каманда складаецца зь пяці вучняў (старэйшых клясаў). Удзел студэнтаў не дазваляецца. Капітан узначальвае каманду і зьяўляецца афіцыйным прадстаўніком каманды на працягу фізбою.

Каманду суправаджаюць два навуковыя кіраўнікі (выкладчыкі).

У шматлікіх краінах існуюць адукацыйныя цэнтры, звычайна пры ўнівэрсытэтах, якія рыхтуюць і адбіраюць каманды. Напрыклад, у Аўстрыі існуе афіцыйна прызнаная асацыяцыя, якая праводзіць Austrian Young Physicists' Tournament.

У Расеі адзінай актыўнай арганізацыяй такога тыпу зьяўляецца Цэнтар ПОИСК, у Нямеччыне — Schülerforschungszentrum (Школьны навукова-дасьледчы цэнтар).

Акрамя таго, у шматлікіх краінах праводзяцца нацыянальныя падрыхтоўчыя і адборачныя турніры для таго, каб вызначыць склад нацыянальнай каманды.

Турнір на Беларусі

Першы задакумэнтаваны ўдзел беларускіх камандаў у Турніры адбыўся ў 1989 годзе, калі каманда менскай школы № 16 удзельнічала ў 2-м Усесаюзным турніры юных фізыкаў у Маскве, які быў сумешчаны з 2nd IYPT^[1].

Натальля Анішчук была першай беларускай пераможцай у асабістым заліку і атрымала права паступленьня ў ВНУ фізыка-матэматычнага профіля без іспытаў^[2].

Сыстэматычны ўдзел у турнірным руху Рэспубліка Беларусь пачала прымаць з 1991 г.^[3] Пасьля стварэньня ў 1990 годзе Ліцэя Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэту ягоныя каманды штогод прымалі ўдзел у расейскіх і міжнародных турнірах. Так, увесну 1992 г. каманда Беларусі заваявала дыплём III ступені на Расейскім першынстве. Улетку таго жа году, дзякуючы напружанай працы, беларуская каманда атрымала перамогу на 5th IYPT.^[4]

У сувязі з ростам прыхільнікаў новага спаборніцтва зьявілася неабходнасьць правядзеньня сваіх Турніраў на Беларусі. На базе Ліцэя БДУ пры падтрымцы Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь 27 лютага 1993 году ў Менску ўрачыста адкрыўся I Рэспубліканскі Турнір юных фізыкаў, які сабраў пяць камандаў (больш за 30 школьнікаў) зь Берасьця, Менску, Магілёва^[5].

На пачатку 2000-х гадоў турнірны рух на Беларусі стаў інтэлектуальным спаборніцтвам з устоянымі правіламі і шырокім ахопам удзельнікаў па ўсей Беларусі.

Як і раней, нацыянальныя турніры арганізуюцца на Беларусі фізычным факультэтам Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэту.

Беларуская нацыянальная каманда ўпэўнена дабіваецца посьпехаў на турніры. У 1997 годзе на 10-м турніры (Хэб, Чэхія), на 15-м (Адэса, Украіна), у 2005 годзе на 18-м (Вінтэртур, Швайцарыя) і на 24-м у 2011 г. (Тэгеран, Іран)^[6] беларуская каманда выйгравала срэбра.

Дасягненьні беларускіх камандаў

Год	№ IYPT	Месца на IYPT	Узнагарода	Склад беларускае каманды
1992	5th IYPT	1-е паміж 12[7][8]	Дыплём I ступ.	Ліцэй БДУ
1993	6th IYPT	10-е паміж 19	Няма	Ліцэй БДУ
1994	7th IYPT	4-е паміж 12	Дыплём III ступ.[7]	Ліцэй БДУ[7]
1995	8th IYPT	4-е паміж 15[7]	Дыплём III ступ.[7]	Ліцэй БДУ
1996	9th IYPT	11-е паміж 13	Няма	Ліцэй БДУ; Ліцэй №1 (Гомель)[7]
1997	10th IYPT	3-е паміж 15[9]	Дыплём II ступ.	Ліцэй БДУ[7]
1998	11th IYPT	4-е паміж 18[10]	Дыплём III ступ.	Ліцэй БДУ[7]
1999	12th IYPT	4-е паміж 19[11]	Дыплём III ступ.	Ліцэй БДУ[7]
2000	13th IYPT	6-е паміж 18[12]	Дыплём III ступ.	Ліцэй БДУ; СШ №51 (Менск)[7]
2001	14th IYPT	8-е паміж 18[13]	Дыплём III ступ.	СШ №51 (Менск)[7]
2002	15th IYPT	2-е паміж 20[14]	Дыплём II ступ.	СШ №51 (Менск); Ліцэй БДУ[7]
2003	16th IYPT	8-е паміж 23[15]	Дыплём III ступ.	Ліцэй БДУ[7]
2004	17th IYPT	18-е паміж 26[16]	Няма	СШ №51 (Менск); Ліцэй БДУ[7]
2005	18th IYPT	2-е паміж 25[17]	Дыплём II ступ.	Ліцэй БДУ; СШ №51 (Менск)[7]
2006	19th IYPT	8-е паміж 25[18]	Дыплём III ступ.	СШ №51 (Менск)
2007	20th IYPT	Ня ўдзельнічала[19]
2008	21st IYPT	7-е з 21[20]	Дыплём III ступ.[21]	СШ №51 (Менск)
2009	22nd IYPT	16-е з 27[22]	Дыплём III ступ.[23]	Ліцэй БДУ

Пераможцы, задачы і месцы правядзеньня

Год	№	Месца правядзеньня	Краіна	Лік камандаў	Лік краінаў	Пераможца(ы)	Срэбра(ы)	Задачы	Сайт	Вынікі, Рэлізы, Прэса
1988	1-ы	Масква	Савецкі Саюз	4	3	Польшча, Савецкі Саюз	?	pdf	Няма
1989	2-і	Масква	Савецкі Саюз	8	7	Нямеччына, Баўгарыя	?	pdf	Няма
1990	3-і	Масква	Савецкі Саюз	6	5	Савецкі Саюз	?	?	Няма
1991	4-ы	Масква	Савецкі Саюз	8	7	Вугоршчына	?	?	Няма
1992	5-ы	Процьвіна	Расея	12	10	Беларусь	Чэхаславаччына	?	Няма
1993	6-ы	Процьвіна	Расея	19	11	Грузія	Украіна, Вугоршчына	?	Няма
1994	7-ы	Гронінген	Нідэрлянды	12	11	Чэхія, Расея	Грузія, ?	?	Няма
1995	8-ы	Спала	Польшча	15	12	Нямеччына	Чэхія, Вугоршчына	?	Няма	па-польску
1996	9-ы	Цхалтуб	Грузія	13	10	Чэхія	Нямеччына, Грузія-2	?	Няма
1997	10-ы	Хэб	Чэхія	15	11	Вугоршчына, Чэхія	Беларусь		, спасылка зламаная	па-чэскупа-анг.(недаступная спасылка)
1998	11-ы	Дунаўшынген	Нямеччына	18	16	Чэхія	Нямеччына-1, Польшча
1999	12-ы	Вена	Аўстрыя	19	17	Нямеччына	Грузія, Аўстрыя-1
2000	13-ы	Будапэшт	Вугоршчына	17	16	Польшча-2	Нямеччына, Расея
2001	14-ы	Эспа	Фінляндыя	18	16	Славаччына	Аўстралія, Нямеччына		(недаступная спасылка), спасылка зламаная
2002	15-ы	Адэса	Украіна	20	18	Польшча	Беларусь, Нямеччына
2003	16-ы	Упсала	Швэцыя	23	22	Нямеччына	Паўднёвая Карэя, Польшча	pdf
2004	17-ы	Брысбэйн	Аўстралія	26	24	Польшча	Нямеччына, Славаччына
2005	18-ы	Вінтэртур	Швайцарыя	25	23	Нямеччына	Беларусь, ЗША
2006	19-ы	Браціслава	Славаччына	25	23	Харватыя	Паўднёвая Карэя, Нямеччына
2007	20-ы	Сэул	Паўднёвая Карэя	22	21	Аўстралія	Паўднёвая Карэя-2, Новая Зэляндыя	pdf(недаступная спасылка)
2008	21-ы	Трогір	Харватыя	21	21	Нямеччына	Харватыя, Новая Зэляндыя
2009	22-і	Цяньцзынь	КНР	27	27	Паўднёвая Карэя	Аўстрыя, Новая Зэляндыя	pdf
2010	23-і	Вена	Аўстрыя					pdf

Каманды-ўдзельніцы

Краіна	1988	1989	1990	1991	1992	1993	1994	1995	1996	1997	1998	1999	2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009
Армэнія	—	—	—	—	?	0	0	0	1	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0
Аўстралія	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	1	1	1	1	1	1	H, 2	1	1	1	1	1
Аўстрыя	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	1	H, 2	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1
Баўгарыя	0	1	?	?	?	0	0	0	0	0	0	0	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1
Беларусь	—	—	—	—	1	1, 2?	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	0	1	1
Бразылія	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	1	1	1	1	0	0
Вугоршчына	0	1	?	1	?	1, 2?	1	1	1	1	1	1	H, 1	1	1	1	1	1	1	1	1	1
Вялікабрытанія	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	1	0	1	1	1	0	1
Грузія	—	—	—	—	?	1, 2?	1	1	H, 2	1	1	1	1	1	1	1	0	1	0	0	1	1
ЗША	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	1	0	1	Назір	0	1	1	1	1	0	0
Інданэзія	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	1	1	1	1	0	1	1
Іран	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	1	1
Кенія	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	1	1	1	1	0	1
Кіпр	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	1	0	0	1	0	0
Кітай	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	1	1
Малдова	—	—	—	—	?	1	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0
Мэксыка	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	1	1	1	0	1	1	1	0	1	0	0	0
Нігерыя	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	1	1	0	1
Нідэрлянды	0	1	?	?	?	1, 2?	H, 1	1	0	0	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	0
Новая Зэляндыя	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	1	1	1	1	1	1	1
Нямеччына	0	1	?	?	?	0	0	2	1	1	H, 2	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1
Паўднёвая Карэя	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	Назір	Назір	1	1	1	1	1	H, 2	1	1
Польшча	1	1	?	?	?	1, 2?	1	H, 2	1	1	1	1	2	2	2	1	1	1	2	1	1	1
Расея	—	—	—	—	H, 2?	H, 2?	2	2	2	3	2	2	1	2	1	1	2	2	1	0	0	1
Савецкі Саюз	H, 2	H, 2	H, 2?	H, 2?	—	—	—	—	—	—	—	—	—	—	—	—	—	—	—	—	—	—
Славаччына	—	—	—	—	—	1, 2?	1	1	0	1	1	1	1	1	1	1	1	1	H, 2	1	1	1
Сынгапур	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	1
Тайлянд	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	1
Узбэкістан	—	—	—	—	?	1, 2?	1	1	1	1	1	1	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0
Украіна	—	—	—	—	?	1, 2?	1	1	2	2	1	1	1	1	H, 2	1	1	1	1	1	1	1
Фінляндыя	0	0	?	?	?	0	0	1	0	Назір	1	1	1	H, 1	1	1	1	0	0	0	1	1
Францыя	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	1
Харватыя	—	—	—	—	0	0	0	0	0	0	0	0	0	Назір	1	1	1	1	1	1	1	1
Чэхаславаччына	1	1	?	?	1, 2?	—	—	—	—	—	—	—	—	—	—	—	—	—	—	—	—	—
Чэхія	—	—	—	—	—	1, 2?	1	1	1	H, 2	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1
Швайцарыя	0	0	0	0	0	0	0	0	0	Назір	0	0	Назір	Назір	1	1	1	H, 2	1	1	1	1
Швэцыя	0	0	0	0	0	0	1	Назір	0	1	1	1	1	1	Назір	H, 2	1	1	1	1	1	1

H (host) — гэта краіна, ў якой спаборніцтва была праведзена, Назір — краіна прысутнічала як назіральнік.

Глядзіце таксама

• Цэнтар ПОИСК
• Austrian Young Physicists' Tournament