Народная партыя за свабоду і дэмакратыю

Народная партыя за свабоду і дэмакратыю (па-нідэрляндзку: Volkspartij voor Vrijheid en Democratie) — кансэрватыўна-лібэральная палітычная партыя ў Нідэрляндах. НПСД, папярэднікам якой была Партыя свабоды, уважаецца правацэнтрысцкай партыяй, якая спрабуе спрыяць прыватнаму прадпрымальніцтву і эканамічнаму лібэралізму^[3].

Народная партыя за свабоду і дэмакратыю
Дата заснаваньня	24 студзеня 1948
Штаб-кватэра	Гаага, Нідэрлянды[1]
Ідэалёгія	кансэрватыўны лібэралізм[d] і праэўрапеізм[d]
Моладзевая арганізацыя	Youth Organisation Freedom and Democracy[d]
Колькасьць	20 902[2]
Афіцыйны сайт	vvd.nl (нід.)

Гісторыя

Партыя была заснаваная 24 студзеня 1948 году. З 1948 па 1952 гады Народная партыя за свабоду і дэмакратыю брала ўдзел у шырокай урадавай кааліцыі пад кіраўніцтвам Партыі працы ў кабінэце прэм’ер-міністра Вілема Дрээса.

Лідэр партыі з 2006 па 2023 гады Марк Рутэ 14 гадоў служыў прэм’ер-міністрам Нідэрлянаў.

У 1952—1958, 1965—1967, 1973—1977, 1981—1982 і 1989—1994 гадах партыя была ў апазыцыі. З 1994 па 2002 гады яна зноў была ва ўрадавай кааліцыі разам з Партыяй працы і партыяй Дэмакраты 66. Пасьля парламенцкіх выбараў 2002 і да 2007 году яна таксама была часткай урадавай кааліцыі, якую ачольваў лідэр партыі Хрысьціянска-дэмакратычны заклік Ян Пэтэр Балькенэндэ. 2 верасьня 2004 году з партыі выйшаў дэпутат Геэрт Вільдэрс, які ачольваў затым правую Партыю свабоды.

Пасьля парлямэнцкіх выбараў 2010 году партыя атрымала найбольшую колькасьць месцаў (31 месца) і ачоліла правацэнтрысцкую кааліцыю разам з партыяй Хрысьціянска-дэмакратычны заклік, якую падтрымлівала ў парлямэнце Партыя свабоды Вільдэрса. Лідэр партыі Марк Рутэ 14 кастрычніка 2010 году стаў першым прэм’ер-міністрам ад Народнай партыі за свабоду і дэмакратыю. Пасьля ўсеагульных выбараў 2012 году партыя ўвайшла ў кіроўную кааліцыю з Партыяй працы ў якасьці малодшага партнэра па кааліцыі. Рутэ зноў стаў прэм’ер-міністрам, сфармаваўшы правацэнтрысцкі ўрад. У сакавіку 2021 году партыя зноў стала пераможцам на ўсеагульных выбарах, атрымаўшы 34 з 150 месцаў. Прэм’ер-міністар Рутэ, які быў ва ўладзе з 2010 году, сфармаваў свой чацьверты кааліцыйны ўраду^[4].

Па распадзе кабінэту Рутэ праз разнагалосьсі наконт міграцыйнай палітыцы былі прызначаныя новыя выбары. Тым часам палітык пакінуў пасаду лідэра партыі, саступіўшы яе Дылян Ешылгёз.

Ідэалёгія

Партыя апісваецца як кансэрватыўна-лібэральная^[5], лібэральна-кансэрватыўная^[6][7] і кансэрватыўная^[8][9]. У час з 2006 па 2012 гады ёй прыпісвалі схільнасьць да клясычнага лібэралізму^[10] і лібэртарыянства^[11][12].

Самая партыя вызначае сябе, як партыю, якая грунтуецца на лібэральнай філязофіі. Традыцыйна яна ўважаецца самым гарачым прыхільнікам «свабоднага рынку» з усіх нідэрляндзкіх палітычных партыяў, прапагандуючы палітычны, эканамічны, клясычны і культурны лібэралізм. У адрозьненьне ад гэтага, з 1945 году яна дапамагала будаваць сацыяльную дзяржаву. Пасьля 1971 году яна стала больш папулісцкай, але некаторыя кансэрватыўныя лібэральныя элемэнты захаваліся^[13].