Паўднёва-Кітайскае мора

Паўднёва-Кіта́йскае мо́ра (па-малайску: Laut China Selatan, па-віетнамску: Biển Đông, па-кітайску: 南海, па-тагальску: Dagat Luzon, па-інданэзійску: Laut Cina Selatan) — паўзамкнутае мора ля берагоў Паўднёва-Ўсходняй Азіі, паміж паўвостравам Індакітай, астравамі Калімантан, Палаван, Лусон і Тайвань. Уваходзіць у склад марскіх басэйнаў Аўстралія-Азіяцкага Міжземнага мора, паміж Ціхім і Індыйскім акіянамі. Плошча — 3 537 289 км², максымальная глыбіня — 5560 м, Тэмпэратура вады на паверхні ў лютым ад 20°С на поўначы да 27°С на поўдні, у жніўні дасягае 28—29°С па ўсёй плошчы. Салонасьць вады — 32—34‰. Улетку і ўвосень частыя тайфуны. Прылівы няправільныя, сутачныя і паўсуткавыя, да 4 м.

Паўднёва-Кітайскае мора
Паўднёва-Кітайскае мора
Краіны вадазбору	Віетнам Рэспубліка Кітай Малайзія Камбоджа Кітай Філіпіны Брунэй Інданэзія
Плошча паверхні	3 500 000 км²
Найб. глыбіня	5559 м
Паўднёва-Кітайскае мора ў Вікісховішчы

У 2016 годзе праз Паўднёва-Кітайскае мора было транспартавана грузаў на 3,4 трыльёнаў даляраў з 16 трыльёнаў даляраў агульнага сусьветнага марскога суднаходзтва. У гэтым раёне былі знойдзеныя радовішчы нафты і прыроднага газу. У 2010 годзе на заходне-цэнтральную частку Ціхага акіяна прыпадала 14% сусьветнага камэрцыйнага рыбацтва. Астравы Паўднёва-Кітайскага мора, якія разам фармуюць некалькі архіпэлягаў, перавожаная колькасьць зь іх уважаюцца незаселенымі. Гэтыя астравы, астраўкі, рыфы, водмелі, атолы і падводныя горы, якіх налічваюцца сотні, ёсьць прадметам сутыкненьня некалькіх краінаў. Спрэчкі наконт прыналежнасьці таксама адлюстроўваюцца ў разнастайнасьці назваў, якія выкарыстоўваюцца дзеля астравоў і самога мора.

Геалёгія

Захад сонца ў Паўднёва-Кітайскім моры ля паўднёва-ўсходняга ўзьбярэжжа Віетнаму.

Мора ляжыць над затопленым кантынэнтальным шэльфам. За часам нядаўніх ледавіковых пэрыядаў узровень сусьветнага мора быў на сотні мэтраў ніжэйшы, і Калімантан быў часткай азіяцкага мацерыка. Паўднёва-Кітайскае мора ўтварылася блізу 45 мільёнаў гадоў таму, а пашырэньне завяршылася расьцяжэньнем марскога дна блізу 30 мільёнаў гадоў таму. Гэты працэс распаўсюдзіўся на паўднёвы захад, у выніку чаго ўтварыўся V-падобны басэйн, які існуе дасюль. Пашырэньне спынілася блізу 17 мільёнаў гадоў таму^[1].

Спрэчкі пра ролю тэктанічнай экструзіі ў фармаваньні басэйну працягваюцца. Францускі геоляг Поль Тапанье і ягоныя калегі сьцьвярджалі, што пры сутыкненьні Індыі з Азіяй сучасны Індакітай быў пасунуты на паўднёвы ўсход. Адносны зрух паміж Індакітаем і Кітаем прывёў да зьяўленьня Паўднёва-Кітайскага мора^[2]. Гэты пункт гледжаньня аспрэчваецца іншымі геолягамі, якія ня лічаць, што Індакітай значна зрушыўся адносна мацерыковай Азіі. Марскія геафізычныя дасьледаваньні ў Танкінскай затоцы, якія ладзіліся Пітэрам Кліфтам, выявілі, што разлом Чырвонай ракі быў актыўным і выклікаў утварэньне басэйну прынамсі 37 мільёнаў гадоў таму, што адпавядае ролі экструзіі ў фармаваньні мора. З моманту стварэньня Паўднёва-Кітайскае мора стала сховішчам вялікіх аб’ёмаў асадкавых пародаў, якія выносяцца сюды рэкамі Мэконг, Хангха і Чжуцзян. Некалькі з гэтых дэльтаў багатыя радовішчамі нафты і прыроднага газу.