Роднай старонцы

«Роднай старонцы» — славуты верш беларускага паэта Янкі Лучыны, апублікаваны ў 1892 годзе. Напісаны чатырохстопным дактылем.

Роднай старонцы
Жанр:	верш
Аўтар:	Янка Лучына
Мова арыгіналу:	беларуская
Публікацыя:	1892
Электронная вэрсія

Публікацыя

Паштоўка аб Янку Лучыне, выдадзеная суполкай «Загляне сонца і ў наша аконца», 1906

Малюнак Язэпа Драздовіча паводле Лучынавага верша. На карціне выяўленыя чатыры апошнія радкі твора.

Упершыню апублікаваны ў 1892 у «Паўночна-заходнім календары на 1892 год» за подпісам Н-скій. У 1906 пецярбурская суполка «Загляне сонца і ў наша аконца» выдала паштоўку, прысьвечаную Янку Лучыну, дзе разам з партрэтам песьняра былі зьмешчаныя радкі яго твора. У 1907 г. верш апублікавала «Наша Ніва» (№17). У 1910 быў перакладзены на расейскую мову і зьмешчаны ў пецярбурскім «Альманахе-календаре для всех». У 1918 верш працытаваў часопіс «Чырвоны шлях». Затым верш друкаваўся ўва ўсіх пасьлярэвалюцыных хрэстаматыях беларускай літаратуры. У першы зборнік твораў Янкі Лучыны верш трапіў толькі ў 1953^[1]. Некаторыя дасьледнікі мяркуюць, што ў арыгінале Янкі Лучыны было ня «сонца навукі», а «сонца свабоды», аднак апошні варыянт не прайшоў цэнзурных прыдзірак^[2].

Алюзіі

Яўхім Карскі паставіў радкі Лучынавага верша эпіграфам да сваёй шматтомнай працы «Беларусы». Кніжка апавяданьняў Ядвігіна Ш. «Бярозкі» (1912) таксама пачынаецца з радкоў верша паэта. У 1919 паводле Лучынавага верша мастак Язэп Драздовіч стварыў графічную кампазыцыю^[1]. Існуе меркаваньне, што назва беларускіх газэт «Свабода», «Наша Ніва» і «Наша Доля» бяруць пачатак ад чатырохрадкоўя Лучынавага верша: «Сонца навукі скрозь цёмныя хмары / Прагляне ясна над нашаю ніваю, / І будуць жыці дзеткі патомныя / Добраю доляй — доляй шчасьліваю!...»

Ацэнкі

У сваёй «Гісторыі беларускай літаратуры» Максім Гарэцкі адзначаў: «З друкаваных асабліва вызначаецца яго верш „Роднае старонцы“, дзе чуецца засмучоная душа шчырага сына роднай старонкі»^[3]. Дасьледнік беларускай літаратуры Алег Лойка вызначае гэты твор як «найбольш папулярны» і ўважае за «вяршыню лірыкі» паэта: «Янка Лучына як паэт, дэмакрат і патрыёт выказаўся тут найпаўней»^[4]. Як адзначае Ўладзімер Конан, Янка Лучына ў гэтым вершы ў пэўнай ступені палемізуе з сваім расейскамоўным творам «Не ради славы иль расчета» (1886): «расейскамоўны верш зьмяшчае праграму інтэлігента-народніка, які абацае: „Служить стране, глухой, забитой, / Где мрак невежества царит, / В лачуге, где, соломой крытой, / Мужик печально дни влачит...“. У „Роднай старонцы“ лірычны герой ўпэўнены, што яго народ будзе жыць „добраю доляй — доляй шчасьліваю“»^[5].