Рэфэрэндум у Беларусі 2004 году

Рэфэрэндум у Беларусі 2004 году — імітацыя ўсенароднага галасаваньня, праведзеная 17 кастрычніка 2004 году з ініцыятывы аўтарытарнага кіраўніка Беларусі Аляксандра Лукашэнкі. Як і папярэднія рэфэрэндумы 1995 і 1996 гадоў, адзначаўся неадпаведнасьцю Канстытуцыі і заканадаўству краіны, парушэньнем законаў і фальсыфікацыяй вынікаў галасаваньня^[1].

Перадумовы

7 верасьня 2004 году сваім указам № 431 Аляксандар Лукашэнка прызначыў рэфэрэндум^[2], сумешчаны з выбарамі ў Палату прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу.

Кансэрватыўна-Хрысьціянская Партыя — БНФ зладзіла байкот выбараў і рэфэрэндуму^[3].

Пытаньне

Пытаньне на рэфэрэндум выносілася адно і гучала наступным чынам: «Ці дазваляеце Вы першаму Прэзыдэнту Рэспублікі Беларусь Лукашэнку А. Р. удзельнічаць у якасьці кандыдата ў Прэзыдэнты Рэспублікі Беларусь у выбарах Прэзыдэнта і ці прымаеце частку першую артыкула 81 Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь у наступнай рэдакцыі: „Прэзыдэнт абіраецца на пяць гадоў непасрэдна народам Рэспублікі Беларусь на аснове ўсеагульнага, вольнага, роўнага і прамога выбарчага права пры таемным галасаваньні.“?»

У той жа час, паводле артыкула 112 выбарчага кодэкса «на рэспубліканскі рэфэрэндум не могуць выносіцца пытанні: …зьвязаныя з абраньнем і вызваленьнем Прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь…»^[4][5].

Папярэдняе апытаньне

Паводле вынікаў усебеларускага апытаньня грамадзкай думкі, праведзенага The Gallup Organization/Baltic Surveys у канцы верасьня 2004 году за зьмену Канстытуцыі былі гатовыя прагаласаваць 39% апытаных, супраць — 32,5%, астатнія на той момант яшчэ не вызначыліся^[6]. Дасьледаваньні The Gallup Organization/Baltic Surveys паказвалі, што цягам верасьня колькасьць тых, хто прагаласуе ў падтрымку Лукашэнкі на рэфэрэндуме, павялічылася прыкладна на 10%. Тым часам падкантрольны рэжыму Лукашэнкі Інстытут сацыялёгіі НАН Беларусі абвясьціў, што на пачатак кастрычніка 2004 году каля 72% (з хібнасьцю ў 3%) грамадзянаў Беларусі прагаласавалі б у падтрымку прапановы на рэфэрэндуме^[7].

Вынікі

Паводле афіцыйнага паведамленьня аб выніках рэспубліканскага рэфэрэндуму^[8][9], зробленага Цэнтральнай камісіяй Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў на чале зь Лідзіяй Ярмошынай, «за» прагаласавала 5 548 477 грамадзян, што складае 79,42 адсоткаў ад ліку грамадзян, занесеных у сьпісы для галасаваньня. Супраць ухвалы вынесенага на рэфэрэндум пытаньня прагаласавала 691 917 грамадзян, што складае 9,90 адсоткаў ад ліку грамадзян, занесеных у сьпісы для галасаваньня. Лік бюлетэняў, прызнаных несапраўднымі, склаў 67 001.

У выніку рэфэрэндуму Аляксандар Лукашэнка атрымаў магчымасьць удзельнічаць у прэзыдэнцкіх выбарах неабмежаваную колькасьць разоў (раней Канстытуцыя прадугледжвала толькі два прэзыдэнцкія тэрміны запар) і ўзяў удзел у выбарах 2006 году.