Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі Анёльскай і кляштар бэрнардынаў (Амсьціслаў)

Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі Анёльскай і кляштар бэрнардынаў — помнік архітэктуры XVIII стагодзьдзя ў Амсьціславе. Знаходзіцца на гістарычнай Бэрнардынскай вуліцы^[a]. Твор архітэктуры барока, мастацкае аблічча якога пацярпела ў выніку маскоўскай перабудовы. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Помнік сакральнай архітэктуры
Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі Анёльскай і кляштар бэрнардынаў
Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі Анёльскай, аўтэнтычны выгляд
Краіна	Беларусь
Места	Амсьціслаў
Каардынаты	54°01′12.72″ пн. ш. 31°43′40.98″ у. д.
Архітэктурны стыль	барока
Дата заснаваньня	XVIII ст.
Статус	Ахоўная зона
Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі Анёльскай і кляштар бэрнардынаў на мапе Беларусі Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі Анёльскай і кляштар бэрнардынаў
Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі Анёльскай і кляштар бэрнардынаў на Вікісховішчы

Комплекс Амсьціслаўскага бэрнардынскага кляштару складаўся з касьцёла, а таксама драўляных і мураваных кляштарных карпусоў. У другой палове XIX ст. улады Расейскай імпэрыі гвалтоўна перарабілі касьцёл пад царкву Маскоўскага патрыярхату і зруйнавалі кляштарны корпус. У наш час у перабудаваным да непазнавальнасьці будынку касьцёла дзее сабор Аляксандра Неўскага Беларускага экзархату Маскоўскага патрыярхату.

Гісторыя

Плян Рынку, 1852 г.

Вялікае Княства Літоўскае

У 1727 або 1729 годзе харунжы віцебскі Я. Рамейка-Гуткоўскі разам з жонкай Крыстынай з Галынскіх фундаваў у Амсьціславе кляштар бэрнардынаў. Манахі ўтрымлівалі 6-клясную гімназію (праіснавала да 1831 году).

У 1775 годзе на месцы драўлянага збудавалі мураваны касьцёл.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Руіны касьцёла (направа) з боку Траецкай гары, 1860-я гг.

Па першым падзеле Рэчы Паспалітай (1772 год), калі Амсьціслаў апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, касьцёл і кляштар працягвалі дзеяць. Па здушэньні вызвольнага паўстаньня (1830—1831) 19 ліпеня 1832 году расейскія ўлады ліквідавалі кляштар.

У 1858 годзе адбыўся пажар, які пашкодзіў будынкі. Па здушэньні нацыянальна-вызвольнага паўстаньня (1863—1864) расейскія ўлады ў 1870 годзе гвалтоўна перарабілі касьцёл пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі (Маскоўскай царквы). У ліставаньні Сыноду і магілёўскага губэрнатара зазначаецца: «перабудаваць б. бэрнардынскі касьцёл выгадна, бо ён займае месца пры найгалаўнейшым бульварным пляцы»^[1].

Найшоўшы час

За савецкім часам царкву закрылі, пазьней перадалі Беларускаму экзархату Маскоўскага патрыярхату.

У 2000-я гады на купалы над перабудаваным помнікам нанесьлі бліскучае залатое пакрыцьцё, якога там ніколі не было.

Архітэктура

Праект маскоўскай перабудовы касьцёла, 1866 г.

Касьцёл

Касьцёл — помнік архітэктуры барока. Гэта быў прастакутны ў пляне 1-нэфавы будынак пад 2-схільным дахам, з трыкутным франтонам у цэнтры і дзьвюма 3-яруснымі купальнымі вежамі. Над алтаром разьмяшчалася невялікая вежка-сыгнатурка.

Па перабудове гэта крыжова-купальны храм з трыма закругленымі рознавялікімі апсыдамі, якія асьвятляюцца высокімі паўцыркульнымі вонкамі. Над сяродкрыжжам узвышаецца купал на 8-гранным сьветлавым барабане. Падобны купал на 2-ярусная вежы-званіцы, разьмешчаны над бабінцам. Тарцы трансэпта завяршаюцца фігурнымі шчытамі. У будынку галоўны і два бакавыя ўваходныя парталы. Бабінец перакрываецца крыжовым скляпеньнем, дадатковыя аб'ёмы і бакавыя алтары — цыліндрычным з распалубкамі, апсыды — конхамі, над цэнтральным аб'ём разьмяшчаецца сфэрычны купал на ветразях. Аўтэнтычны інтэр'ер зьнішчылі за савецкім часам.

Перад царквой стаіць брама ў выглядзе паўцыркульнай аркі з трыма вежамі. Вароты ажурныя, чыгуннае ліцьцё^[2].

Кляштарны корпус

1-павярховы кляштарны корпус разьмяшчаўся налева ад галоўнага фасаду касьцёла і меў з тарцу абарончую вежу^[3].

Галерэя

Гістарычная графіка

• Старая графіка
• 
  па 1816 г.
• 
  XIX ст.
• 
  1840 г.
• 
  1882 г. (направа, па маскоўскай перабудове)

Гістарычныя здымкі

• Старыя здымкі
• 
  1912 г.
• 
  1914 г.
• 
  да 1918 г.
• 
  1941—1942 гг.

• 
  1941—1944 гг.
• 
  1941—1944 гг.
• 
  1941—1944 гг.
• 
  1941—1944 гг.

• 
  1941—1944 гг.
• 
  1941—1944 гг.
• 
  1941—1944 гг.
• 
  травень 1942 г.

Сучасныя здымкі

• Сучасны стан
• 
  Агульны выгляд
• 
  З боку апсыды
• 
  Інтэр'ер
• 
  Брама

Заўвагі

1. Цяперашні афіцыйны адрас былога касьцёла — вуліца Леніна, 30