Саламэя Паўлычка

Саламэя Паўлычка (па-ўкраінску: Соломія Павличко; 15 сьнежня 1958, Львоў, Украіна ― 31 сьнежня 1999, Кіеў, Украіна) ― украінская літаратуразнаўца, перакладніца, пісьменьніца, публіцыстка^[3].

Саламэя Паўлычка
Соломія Павличко
Асабістыя зьвесткі
Імя пры нараджэньні	Соломія Павличко
Нарадзілася	15 сьнежня 1958(1958-12-15) Львоў, УССР
Памерла	31 сьнежня 1999(1999-12-31) (41 год) Кіеў, Украіна
Пахаваная	Байкавыя могілкі, Кіеў
Бацькі	Зьміцер Паўлычка
Дзеці	Багдана Паўлычка[d]
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці	філёзаф, літаратурны крытык, перакладніца, пісьменьніца, літаратуразнаўца, публіцыстка, літаратар
Гады творчасьці	1986—1999
Мова	украінская мова[1][2] і расейская мова[2]
Значныя творы	«Дыскурс мадэрнізму ва ўкраінскай літаратуры» (1997), «Нацыяналізм, сэксуальнасьць, арыенталізм: складаны сьвет Агантангела Крымскага» (2000, 2001), «Фэмінізм: артыкулы, дасьледваньні, гутаркі і інтэрвію» (2002).

Жыцьцяпіс

Нарадзілася 15 сьнежня 1958 году ў Львове ў сям’і ўкраінскага пісьменьніка Дмітра Паўлычкі. Першыя гады жыла ў Львове, у 1965 годзе зь сям’ёй пераехала ў Кіеў, на Хрэшчацік. Зь дзяцінства яна шмат чытала, асабліва кнігі з бацькавай бібліятэкі, сярод якіх было шмат прывезеных з ЗША. Сярод іх быў раман Д. Лоўрэнса «Каханак лэдзі Чатэрлей» на ангельскай мове, які Саламэя пераклала за паўгады^[4].

Навучалася на катэдры рамана-германскіх моваў і літаратуры Кіеўскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту імя Тараса Шаўчэнкі (1981), скончыла асьпірантуру пры ім. У 1984 г. абараніла кандыдацкую дысэртацыю па амэрыканскай літаратуры на тэму «Філязофская паэзія амэрыканскага рамантызму (паэтычная творчасьць Ральфа Ўолда Эмэрсана і Эмілі Дыкінсан)». У 1995 годзе абараніла доктарскую дысэртацыю на тэму «Тэарэтычны дыскурс украінскага мадэрнізму» пад кіраўніцтвам Кіры Шахавай^[5].

31 сьнежня 1999 году яна ўдзельнічала ў тэлепраграме «Сніданку з 1+1», а ўвечары дома ў выніку атручваньня чадным газам ад няспраўнага катла страціла прытомнасьць і захлынулася ў ваннай ва ўзросьце 41 год. Пахаваньне Саламэі Паўлычкі адбылося ў Кіеве 4 студзеня 2000 году на Байкавых могілках з удзелам шматлікіх вернікаў^[6].

Акадэмічная дзейнасьць

На працягу 15 гадоў Саламэя Паўлычка працавала ў Інстытуце літаратуры імя Т. Г. Шаўчэнкі НАН Украіны спачатку малодшай навуковай супрацоўніцай адзьдзелу замежнай літаратуры (1985—1990), потым навуковай супрацоўніцай (1990—1991), старэйшай навуковай супрацоўніцай (1992—1996), а потым вядучай навуковай супрацоўнікай аддзелу тэорыі літаратуры (1997—1999). Выкладала на філялягічным факультэце гуманітарных і сацыяльных навук Кіеўскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту імя Тараса Шаўчэнкі (1992—1993), а таксама на факультэце гуманітарных і сацыяльных навук Нацыянальнага ўнівэрсытэту «Кіева-Магілянская акадэмія» (1995)^[7].

Саламэя Паўлычка была доктаркай філялягічных навук (1995), дацэнткай (1997) і прафэсаркай Кіева-Магілянскай акадэміі (1998), сяброўкай Нацыянальнага саюзу пісьменьнікаў Украіны (з 1992) і Асацыяцыі ўкраінскіх пісьменьнікаў (з 1997), а таксама ляўрэаткай прэміі імя акадэміка Сяргея Яфрэмава (пасьмяротна) за працу «Дыскурс мадэрнізму ва ўкраінскай літаратуры» (1999).

Паўлычка таксама была запрошанай выкладніцай украінскай літаратуры на катэдры славістыкі і ўсходнеэўрапейскіх дасьледаваньняў Альбэрцкага ўнівэрсытэту (Эдмантан, 1990) і ў Гарвардзкай летняй школе ўкраіністыкі (1996—1997), куды яе запрасілі ў якасьці стыпэндыянткі праграмы Фулбрайта^[8].

У 1992 годзе Саламэя Паўлычка заснавала выдавецтва перакладной навуковай літаратуры «Основи», у якім да сьнежня 1999 году нязьменна ўзначальвала рэдакцыю і фармавала выдавецкую палітыку (з 2011 году выдавецтвам кіруе дачка Саламэі Багдана Паўлычка)^[9].

Фэмінісцкі актывізм

Саламэя Паўлычка — прызнаная аўтарка працаў па гісторыі фэмінізму^[10].

Яна пачала выдаваць фэмінісцкую літаратуру ва Ўкраіне, працавала над ідэяй партнэрскай сям’і, вобразам новай украінскай жанчыны — актыўнай, творчай^[11].

Найбольш вядомыя творы Саламэі Паўлычкі «Теорія літератури», «Фемінізм: статті, дослідження, бесіди та інтерв’ю», «Націоналізм, сексуальність, орієнталізм»^[12].

Працы

Манаграфіі, эсэ

• Трансцендентальна поезія американського романтизму. Емерсон. Уітмен. Дікінсон. — Київ, 1988.
• Байрон. Нарис життя і творчості. — Київ, 1989.
• Лабіринти мислення. Інтелектуальний роман сучасної Великої Британії. — Київ, 1993.
• Дискурс модернізму в українській літературі. — Київ, 1997; 2-e вид, 1999.
• Solomea Pavlychko. 12. Progress on Hold: The Conservative Faces of Women in Ukraine [Архівовано 7 жовтня 2020 у Wayback Machine.] / pp. 219—234 in: Post-Soviet Women: From the Baltic to Central Asia. Edited by Mary Buckley. — Cambridge: Cambridge University Press, 1997. — XVII, 316p. — ISBN: 0521563208

Рэцэнзіі

• Паперові люди (Англійський філософський роман 80-х років) — «Всесвіт» № 7, 1986.
• Політичний бізнес Фредеріка Форсайта (Нові тенденції в масовій літературі Англії та США) — «Всесвіт» № 2, 1986.
• За ідеали краси і правди — «Всесвіт» № 2, 1987.
• Література під владою нечистої сили — «Всесвіт» № 9, 1987.
• Листи з Києва. 12 травня 1990 — 2 квітня 1992 (2000).
• Націоналізм, сексуальність, орієнталізм: складний світ Агатангела Кримського (2000, 2001).
• Зарубіжна література: дослідження та критичні статті (2001).
• Теорія літератури (2002).
• Фемінізм: статті, дослідження, бесіди та інтерв’ю (2002).

Незавершанай засталася біяграфія ўкраінскага паэта, пісьменьніца і вучонага Агатангела Крымскага.

Пераклады

• Арчибальд Білейні. Саджо та її бобри / Переклад з англійської Соломії Павличко. — Київ, 1986.
• Григорій Грабович. Поет як міфотворець / Переклад з англійської Соломії Павличко. — Київ: Критика, 1998.— 2-е вид., випр.і авториз . — 206 с.
• Девід Г. Лоуренс. Коханець леді Чатерлей / Переклад з англійської Соломії Павличко. — Київ: Основи, 1999. — ISBN 966-500-141-8
• Вільям Ґолдінґ. Володар мух: повість / Переклад з англійської Соломії Павличко; Шпиль: повість / Переклад з англійської Лісняка. — Київ: Молодь, 1988. — ISBN 5-7720-0136-1

Памяць

У 2019 годзе ў Кіеве імем Саламэі Паўлычкі назвалі вуліцу^[13].