Спрошчаная сыстэма раманізацыі баўгарскай мовы
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Спрошчаная сыстэма раманізацыі баўгарскай мовы (па-ангельску: Streamlined System) зьяўляецца сыстэмай трансьлітарацыі баўгарскай азбукі, створанай Любамірам Івановым у Інстытуце матэматыкі і інфарматыкі пры Баўгарскай акадэміі навук у 1995 годзе,[1][2] які вызначаецца па наступнай табліцы:[3][4][5]
| А A | Б B | В V | Г G | Д D | Е E | Ж ZH | З Z | И I | Й Y |
| К K | Л L | М M | Н N | О O | П P | Р R | С S | Т T | У U |
| Ф F | Х H | Ц TS | Ч CH | Ш SH | Щ SHT | Ъ A | Ь Y | Ю YU | Я YA |
Паходжаньне і выкарыстаньне
Спрошчаная сыстэма была распрацаваная для таго, каб служыць для лацінізацыі баўгарскіх геаграфічных назваў у Антарктыдзе, і была прынятая для гэтай мэты баўгарскай Камісіяй па імёнах Антарктыды 2 сакавіка 1995 году.[1] У далейшым гэтая сыстэма была выбраная баўгарскім урадам[6] у якасьці афіцыйнай сыстэмы трансьлітэрацыі, якая будзе выкарыстоўвацца ва ўсіх дакумэнтах, якія пазначаюць асобу, дарожныя знакі, назвы вуліцаў, афіцыйныя інфармацыйныя сыстэмы, базы дадзеных, вэб-сайты мясцовых уладаў г.д.[4][7][8][9] 'У рэшце рэшт, спрошчаная сыстэма стала часткай баўгарскага заканадаўства, а таксама была ўключаная ў Закон аб трансьлітэрацыі, прыняты ў 2009 годзе.[10]
Спрошчаная сыстэма была прынятая таксама ААН у 2012 годзе[11] і, для службовага карыстаньня ў ЗША і Вялікабрытаніі, па BGN і PCGN ў 2013 годзе.[12]
Той жа самы падыход Іваноў прапануе для лацінскай трансьлітарацыі іншых кірылічных альфабэтаў, такіх як беларускі,[13] рускі[14] і украінскі.[15]
Remove ads
Асноўныя прынцыпы
Спрошчаная сыстэма распрацоўвалася з мэтай дасягненьня аптымальнага балянсу паміж наступнымі часткова дублюючымі і часткова канфліктуючымі прыярытэтамі:[4]
- Па-першае, асноўнай мэтай гэтай сыстэмы зьяўляецца забесьпячэньне праўдападобна фанэтычнага набліжэньня баўгарскіх словаў пры вымаўленьні ангельскамоўнымі карыстальнікамі, у тым ліку тыя, якія ня ведаюць пра баўгарскую мову і якім не даступныя дадатковыя тлумачэньні;
- Па-другое — і менш прыярытэтныя, сыстэма павінна спросьціць пошук арыгінальнага напісаньня кірыліцай, наколькі гэта магчыма;
- Па-трэцяе, трансьлітараваныя формы баўгарскіх словаў павінны адпавядаць ангельскаму моўнаму асяродзьдзю, г. зн. не павінны ўспрымацца як занадта «неангельскія»;
- Па-чацьвёртае, трансьлітараваныя формы словаў павінны быць упарадкаванымі ды простымі.
Remove ads
Выключэньні
- Аўтэнтычныя лацінскія напісаньні імёнаў небаўгарскага паходжаньня маюць прыярытэт, напрыклад, James Bourchier, Émile de Laveleye і Wellington а не Dzheyms Baucher, Emil dyo Lavele або Uelingtan.[4]
- У канцы словаў -ИЯ трансьлітэруюцца як IA, а не IYA (выключэньне ўведзена ў 2006 годзе).[10][16]
Было прапанавана зьмяніць спрошчаную сыстэму так, каб баўгарскія літары Ъ і Ц трансьлітэраваліся як Ă і TZ адпаведна.[17][18] Аднак гэтыя прапановы не змаглі атрымаць больш шырокае прызнаньне, і не былі прынятыя для афіцыйнага выкарыстаньня.[18][19]
Ілюстрацыя
- Прыклад (Артыкул 1 Усеагульная дэкларацыя правоў чалавека|Усеагульнай дэкларацыі правоў чалавека):
| Всички хора се раждат свободни и равни по достойнство и права. Те са надарени |
Vsichki hora se razhdat svobodni i ravni po dostoynstvo i prava. Te sa nadareni |
Remove ads
Зваротны варыянт
Сыстэма не зьяўляецца зваротнай, таму што А, Ж, Й, Ц, Ш, Щ, Ю, Я трансьлітараваны такім жа чынам, як і Ъ, ЗХ, Ь, ТС, СХ, ШТ, ЙУ, ЙА адпаведна. Дапаможны зваротны варыянт сыстэмы прапануюць Л. Іваноў, Д. Скордзеў і Д. Добраў, які будзе выкарыстоўвацца ў тых асаблівых выпадках, калі дакладны пошук баўгарскіх словаў з лацінскіх формаў зьяўляецца адным з прыярытэтных; для гэтай мэты, літары і спалучэньні літар А, Ъ, Й, Ь, ЗХ, ЙА, ЙУ, СХ, ТС, ТШ, ТЩ, ШТ, ШЦ трансьлітаруюцца як A, `A, Y, `Y, Z|H, Y|A, Y|U, S|H, T|S, T|SH, T|SHT, SH|T, SH|TS трансьлітаруюцца як A, A, Y, `Y, Z|H, Y|A, Y|U, S|H, T|S, T|SH, T|SHT, SH|T, SH|TS адпаведна.[20]
Remove ads
Параўнаньне з іншымі сыстэмамі
Спрошчаная сыстэма заснаваная на ангельска-арыентаванай трансьлітэрацыі, выкарыстоўваючы глябальную ролю лінгва франка ангельскай мовы. Аналягічны зрух у бок англійска-арыентаванай трансьлітэрацыі назіраецца і ў выпадку іншых кірылічных альфабэтаў, у прыватнасьці, расейскі[21] і ўкраінскі[22][23], і ў некаторай ступені македонскі.[24][25]
Спрошчаная сыстэма падобная на сыстэмы BGN/PCGN 1952 года для раманізацыі баўгарскай мовы, які па-ранейшаму афіцыйны у Злучаных Штатах Амэрыкі і Вялікабрытаніі. Аднак апошняя ўяўляе сабой кірылічныя літары Х, Ь і Ъ як KH, ’ (апостраф) і Ŭ, у той час як спрошчаная сыстэма выкарыстоўвае H, Y і A замест.[4][26]
Другая падобная сыстэма, не прынятыя для службовага карыстаньня ў Баўгарыі, зьяўляецца сыстэма А. Данчава, М. Холмана, Я. Дзімовай і М. Савовай, якая ўяўляе сабой кірылічныя літары У і Ъ як OU і U адпаведна, у той час як спрошчаная сыстэма выкарыстоўвае U і A для гэтай мэты.[4][27]
Remove ads
Глядзіце таксама
Заўвагі
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads