Сырэсь Баляень

Сырэсь Баляень (па-эрзянску: Syreś Boläeń; нар. 7 траўня 1958, Саранск, РСФСР) — украінскі грамадзкі дзяяч, эрзянскі паэт і перакладнік, інязор эрзянскага народу, старшыня таварыства эрзя ва Ўкраіне Erzäń val (Эрзянскае слова), сузаснавальнік грамадзкага руху Вольны Ідэль-Урал.

Сырэсь Баляень
па-эрзянску: Boläeń Syreś
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	7 траўня 1958(1958-05-07) (67 гадоў) Саранск, РСФСР, СССР
Партыя	Erzyan national movement[d]
Сайт	inyazoro.info

Жыцьцяпіс

Нарадзіўся ў Саранску ў сям’і расейскай маці і эрзянскага бацькі. Ягоная бабуля па мячы Матрона Буцяцкіна расказвала казкі, легенды і міты пра эрзянскі народ і герояў. Сырэсь Баляень быў піянэрам, камсамольцам, на першым курсе вайсковай вучэльні ўступіў у КПСС.

У 1978 року пераехаў ва Ўкраіну, служыў у Жытомірскай вобласьці. Навучаўся ў Кіеўскім інстытуце ВПС. У 1990-х роках пазнаёміўся з Вячаславам Чарнаволам, які падштурхнуў яго да вывучэньня роднай культуры^[1].

Сырэсь Баляень заснаваў у Кіеве таварыства «Эrzäń val» («Эрзянскае слова»), якое выдавала кнігі эрзянскай мовай, выпускалі электронны эрзяна-расейскі слоўнік. Сырэсь Баляень займаецца перакладам на эрзянскую мову ўкраінскую паэізю і песьні. Супрацоўнічае зь незалежнай газэтай «Эрзянь Мастор».

Удзельнік Эўрамайдану, на Банкавай вуліцы жорстка зьбіты «бэркутаўцамі». З пачаткам вайны на Данбасе валянтэрыў у зоне антытэрарыстычнай апэрацыі, пазьней мабілізаваны ў шэрагі 10-й горна-штурмавой брыгады Ўзброеных сілаў Украіны, браў удзел у баявых дзеяньнях^[2].

21 сакавіка 2018 разам з сваім татарскім паплечнікам Рафісам Кашапавым і ўкраінскім фіна-вугарыстам Расьціславам Мартынюком абвясьціў пра стварэньне грамадзкага руху «Вольны Ідэль-Урал»^[3].

13 ліпеня 2019 року на родавым маленьні эрзянскага народу ў Мардовіі абраны галоўным старэйшынам — інязорам. Баючыся рэпрэсіяў, эрзя правялі цырымонію інаўгурацыі ва Ўкраіне^[4][5].

21 красавіка 2021 року Сырэсь Баляень у складзе ўкраінскай дэлегацыі выступіў на XX сэсіі Сталага форуму ААН па пытаньнях карэнных народаў^[6]. У сваім выступе раскрытыкаваў расейскую ўладу за ейную палітыку ў дачыненьні нацыянальных рэспублік. Гэты выступ стаў першым на трыбуне ААН, прамоўленым па-эрзянску.

У студзені 2022 року стаў адным з падпісантаў публічнай заявы „Народы Расейскай Фэдэрацыі салідарныя з народам Казахстану“, якая заклікала расейцаў ня ехаць на здушэньне пратэстаў у складзе так званага «міратворчага кантынгэнту АДКБ»^[7].

Сырэсь Баляень крытыкуе палітыку мардвінізацыі — спробу расейскіх уладаў прадставіць эрзянаў і макшанаў адзіным народам — мардвой.

Прэміі і ўзнагароды

• Ляўрэат Эрзянскай літаратурнай прэміі (2014)^[8]