Фёдар Шымкевіч

Фёдар Сьпірыдонавіч Шымкевіч (15 лютага 1802, Магілёў — 15 красавіка 1843) — лінгвіст і лексыколяг.

Фёдар Шымкевіч лац. Fiodar Šymkievič
Дата нараджэньня	15 лютага 1802
Месца нараджэньня	Магілёў
Дата сьмерці	15 красавіка 1843
Месца сьмерці	Санкт-Пецярбург, Расейская імпэрыя
Месца пахаваньня	Аляксандра-Неўская лаўра
Месца вучобы	Варонежская духоўная семінарыя[d] Кіеўская духоўная акадэмія[d]
Занятак	філёляг, мовазнавец
Навуковая сфэра	філялёгія[1] і лексыкаграфія[1]

Біяграфія

У 1827 годзе скончыў Кіеўскую духоўную акадэмію і атрымаў ступень магістра багаслоўя і славесных навук. Працаваў выкладнікам нямецкай мовы, намесьнікам бібліятэкара Кіеўскай духоўнай акадэміі, начальнікам гаспадарчага дэпартамэнту Міністэрства ўнутраных справаў у Санкт-Пецярбургу, сябрам Прыказа грамадзкага апекаваньня ў Кіеве.

Навуковая дзейнасьць

Стварыў першы ў гісторыі ўсходнеславянскай лексыкаграфіі этымалягічны слоўнік расейскай мовы «Корнеслов русского языка, в сравнении со всеми главными славянскими наречиями и 24 иностранными языками» (ч. 1—2, 1842 год). У 1378 артыкулах гэтага слоўніка паказваецца ўтварэньне розных словаў ад пачатковых лексічных каранёў. Сярод гэтых утварэньняў падаецца больш за 880 беларускіх словаў з паметай «літоўска-рускае».

Сярод рукапіснай спадчыны «Збор састарэлых славянарускіх словаў», праект укладаньня «Слоўніка славянскіх гаворак», слоўнікі ўкраінскай, сэрбскахарвацкай, верхнялужыцкай, гоцкай і славянскай моваў, «Нямецкая граматыка» ды іншае^[2].

Летувізацыя

Асноўны артыкул: Летувізацыя

У 1855 годзе мовазнаўца Станіслаў Мікуцкі зьвярнуў увагу на тое, што ў працы «Корнеслов русского языка, в сравнении со всеми главными славянскими наречиями и 24 иностранными языками» летувіскія словы, выпісаныя з адзінага выдадзенага ў Вялікім Княстве Літоўскім слоўніка летувіскай мовы Канстанціна Шырвіда, азначаюцца як прыналежныя да «самагіцкай мовы», а з выдадзенага ў Прусіі слоўніка Філіпа Руіга (у назове якога летувіская мова па-нямецку азначалася як «літоўская», ням. «Littauisch-Deutschen und Deutsch-Littauischen Lexicon») — як прыналежныя да «літоўскай мовы», хоць ужо за часамі Мікуцкага афіцыйная лінгвістычная навука, наадварот, вызначала мову першага слоўніка як «уласна літоўскую», а другога — як «жамойцкую»^[3] (сучасная летувіская лінгвістыка вызначае мову прускіх выданьняў як «заснаваную на заходнежамойцкім дыялекце»^[4]). Тым часам беларуская мова ў слоўніку Фёдара Шымкевіча азначаецца «літоўска-рускай»^[5].

Як зазначае беларускі гісторык Іван Саракавік (у чым пагаджаецца з дасьледнікам Іванам Ласковым^[6]), «Жамойць сталі называць Літвой немцы ва Ўсходняй Прусіі, якія выдавалі на жамойцкай мове значную колькасьць пратэстанцкай літаратуры. Нямецкая ж навуковая літаратура карысталася вялікім аўтарытэтам у Расеі. Так і ў расейскай навуцы пачалі сьцьвярджаць, што жамойты — гэта тое ж, што і літва»^[7][8].