Шэфіка Гаспрынская

Шэфіка Гаспрынская (па-крымскататарску: Şefiqa Gasprinskaya, Şefiqa Gaspıralı, нар. 14 кастрычніка 1886, Бахчысарай, Таўрычаская губерня, Расейская імпэрыя — 31 жніўня 1975, Стамбул, Турэччына) — лідар крымскататарскага руху «Выканаўчы камітэт мусульманак Крыма» («Кадынлар гюню»), які дзейнічаў у Крыме на пачатку дваццатага стагодзьдзя. Зь яе імем зьвязана ўнікальнае для іслама таго часу зьява, як жаночы мусульманскі рух.

Шэфіка Гаспрынская
па-крымскататарску: Şefiqa Gasprinskaya, Şefiqa Gaspıralı
Дата нараджэньня	14 кастрычніка 1886(1886-10-14)
Месца нараджэньня	Бахчысарай, Таўрычная губэрня[d], Расейская імпэрыя
Дата сьмерці	31 жніўня 1975(1975-08-31) (88 гадоў)
Месца сьмерці	Стамбул, Турэччына
Месца пахаваньня	Zincirlikuyu Cemetery[d]
Занятак	рэдактарка, грамадзкая дзяячка
Бацька	Ismail Gaspıralı[d]
Маці	Зухра Акчурына[d]
Дзеці	Niyazi Kürdemir[d] і Zöhre Gökgöl[d]
Шэфіка Гаспрынская ў Вікісховішчы

Дачка вядомага крымскататарскага асьветніка, лідара джадыдызму Ісмаіла Гаспрынскага. Жонка аднаго з заснавальнікаў Азэрбайджанскай Дэмакратычнай Рэспублікі, Насіб-бэка Усубэкава.

Дзейнасьць

У 1905 годзе Шэфіка Гаспрынская стала рэдактарам створанага яе бацькам Ісмаілам Гаспрынскім першага ў Крыме мусульманскага жаночага часопіса «Алем-і нісван» («Жаночы сьвет»), дадаткі да газэты «Тэрджыман», якія выходзілі ў сьвет на крымскататарскай мове.

1—11 траўня 1917 года Шэфіка Гаспрынская прымала ўдзел у складзе Крымскай дэлегацыі ў працы I Усерасейскага мусульманскага зьезда ў Маскве. Пазьней яна была абрана дэлегатам i Курултая крымскататарскага народа, які адбыўся ў Бахчысараі 9 сьнежня 1917 года і была прызначана Нацыянальным урадам крымскататарскага народа дырэктарам Сімфэропальскага жаночага пэдагагічнага вучылішча. Імклівым прасоўваньнем крымскіх татараў да вырашэньня жаночага пытаньня ў палітыка-прававой вобласьці стала ўключэньне ў Канстытуцыю абвешчанай Крымскай Народнай Рэспублікі у сьнежні 1917 года пункта аб роўнасьці мужчыны і жанчыны. Але гэтыя пачынаньні не былі ажыцьцёўленыя^[1].

Пасьля разгрому Нацыянальнага самакіраваньня крымскататарскага народа яна пакідае Крым і пераязджае ў Баку, дзе арганізуе пэдагагічнае вучылішча.

Пасьля зьвяржэньня Нацыянальнага азэрбайджанскага ўрада, яе муж Насіб-бэк Усубэкаў быў расстраляны і яна эмігравала ў Турэччыну, дзе працавала пасьля загадчыцай сіроцкага дома. У 1930 годзе Шэфіка Гаспрынская заснавала і ўзначаліла ў Стамбуле «Саюз крымскататарскіх жанчын». Акрамя гэтага яна займалася праблемамі крымскататарскіх эмігрантаў і дабрачыннасьцю.

Шэфіка Гаспрынская памерла 31 жніўня 1975 года у Стамбуле і была пахавана на могілках Зінджырлікую^[2].

Асабістае жыцьцё

Шэфіка Гаспрынская з сынам Ніязі і дачкой Зехра.

Яна выйшла замуж за Насіб-бэка Усубэкава (Юсіфбэйлі) у 1906 годзе. Ад гэтага шлюбу нарадзіліся сын Ніязі і дачка Зехра, але ў сувязі з праблемамі ў мужа Шэфіка Гаспрынская пакінула Гянджу (Елізаветпаль) і вярнулася ў Бахчысарай. У Бахчысараі яна заставалася аж да захопу яго бальшавікамі.