Юзэф Панятоўскі

Юзэф Панятоўскі (па-польску: Józef Antoni Poniatowski; 7 траўня 1763, Вена — 19 кастрычніка 1813, Ляйпцыг) — князь і генэрал Рэчы Паспалітай, маршал Францыі, пляменьнік караля Рэчы Паспалітай Станіслава Аўгуста Панятоўскага.

Юзэф Панятоўскі па-польску: Józef Antoni Poniatowski
7 траўня 1763 — 19 кастрычніка 1813
Месца нараджэньня	Вена
Месца сьмерці	Ляйпцыг
Прыналежнасьць	Рэч Паспалітая Герцагства Варшаўскае
Род войскаў	пяхота
Гады службы	1789—1813
Званьне	Вярхоўны галоўнакамандуючы польскай арміі герцагства Варшаўскага, маршал Францыі
Камандаваў	V-ы корпус «Вялікай арміі»
Бітвы/войны	вайна Расеі з Рэччу Паспалітай 1792 году Бітва пад Дубенкай Паўстаньне 1794 году Вайна герцагства Варшаўскага з Аўстрыяй (1809) Рашынская бітва Вайна 1812 году Смаленская бітва Барадзінская бітва Бітва пад Вязьмай Бітва пад Чырвоным Вайна Шостай Кааліцыі Бітва Народаў
Узнагароды	Ордэн Белага арла Ордэн Virtuti Militari Кавалер Вялікага Крыжа ордэна Ганаровага легіёну Афіцэр ордэна Ганаровага легіёну
Юзэф Панятоўскі ў Вікісховішчы

Біяграфія

Першапачаткова служыў у аўстрыйскай арміі. З 1789 году займаўся арганізацыяй войска Рэчы Паспалітай, а падчас вайны Расеі з Рэччу Паспалітай 1792 году быў камандуючым корпусам польскай арміі, дзеючым ва Ўкраіне. Вызначыўся ў бітве пад Зяленцамі — першай пераможнай бітве войска Рэчы Паспалітай з часоў Яна Сабескага. Перамога дала падставу для зацьвярджэньня ордэна Virtuti Militari. Першымі ўзнагароджанымі былі Юзэф Панятоўскі і Тадэвуш Касьцюшка.

Пасьля паразы Рэчы Паспалітай у вайне з Расеяй эміграваў, затым вярнуўся зноў на радзіму й служыў пад начальствам Касьцюшкі ў час Паўстаньня 1794 году. Пасьля падаўленьня паўстаньня заставаўся некаторы час у Варшаве. Яго маёнткі былі канфіскаваныя. Адмовіўшыся ўступіць ў расейскую армію, атрымаў прадпісаньне пакінуць Польшчу й выехаў у Вену.

Павал I вярнуў маёнткі Панятоўскім і спрабаваў прыцягнуць яго на расейскую службу. У 1798 годзе Панятоўскі прыяжджаў у Санкт-Пецярбург на пахаваньне дзядзькі й застаўся на некалькі месяцаў для ўладжваньня маёмасных і спадчынных справаў. Зь Пецярбургу паехаў у Варшаву, да таго часу занятую Прусіяй.

Увосень 1806 году, калі прускія войскі рыхтаваліся пакінуць Варшаву, Панятоўскі прыняў прапанову караля Фрыдрыха Вільгельма III ўзначаліць гарадзкую міліцыю. З прыходам войскаў Мюрата, пасьля перамоў зь ім Панятоўскі перайшоў на службу да Напалеона. У 1807 годзе ўдзельнічаў у арганізацыі часовага ўраду й стаў ваенным міністрам вялікага герцагства Варшаўскага. Удзельнічаў у паходзе Напалеона на Расею ў 1812, камандуючы польскім корпусам.

У 1813 годзе вызначыўся ў бітве пры Ляйпцыгу й атрымаў тытул маршалу. Прыкрываючы адступленьне францускага войска ад Ляйпцыгу, патануў у рацэ Эльстэр.

Прах ягоны ў 1814 годзе перанесены ў Варшаву, а ў 1819 ў Кракаў.

На востраве Сьвятая Гэлена Напалеон казаў, што лічыў Панятоўскага народжаным для трону: «Сапраўдным каралём Польшчы быў Панятоўскі, ён валодаў для гэтага усімі тытуламі й усімі талентамі… Гэта быў высакародны ды адважны чалавек, чалавек гонару. Калі б у мяне атрымалася расейская кампанія, я зрабіў бы яго каралём палякаў».

Мэмарыяльная пліта ў памяць аб Панятоўскім ўсталяваная на помніку Бітве народаў. У Варшаве ўсталяваны конны помнік князю Юзэфу Панятоўскаму (скульптар Бэртэль Торвальдсэн). Сярод скульптурных малюнкаў, якія ўпрыгожваюць фасад Люўру, знаходзіцца статуя Панятоўскага.

Літаратура

• Szymanowski «Poniatowscy», Жэнева, 1880.

Вонкавыя спасылкі

• Маршал Панятоўскі
• Юзэф Мацэёўскі. Юзэф Панятоўскі ў 1792 годзе