Ян Безьзямельны

Ян (Джон) Безьзямельны (па-ангельску: John Lackland; 24 сьнежня 1167, Оксфард — 19 кастрычніка 1216, Ньюарк) — кароль Ангельшчыны з 1199 году і герцаг Аквітаніі з дынастыі Плантагенэтаў, малодшы (пяты) сын Генрыха II і Элеаноры Аквітанскай. Ягонае панаваньне лічыцца адным з самых катастрафічных за ўсю гісторыю Ангельшчыны, бо яно пачалося з заваяваньня Нармандыі францускім каралём Філіпам II Аўгустам і скончылася грамадзянскай вайной, калі ён ледзь не страціў трон. За свае паразы ён атрымаў яшчэ адну мянушку «Мяккі меч» (анг. Softsword).

Ян Безьзямельны
герцаг[d], ангельскі манарх[d], Count of Angoulême[d], лорд Ірландыі[d] і граф Анжу[d]
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	24 сьнежня 1166, Палац Бамонт[d], Оксфардшыр, Ангельшчына
Памёр	19 кастрычніка 1216 (49 гадоў), Ньюарцкі замак[d], Ньюарк[d], Ньюарк-энд-Шэрўуд[d], Нотынггэмшыр[d], Нотынггэмшыр, Ангельшчына
Пахаваны	Ўустэрская катэдра[d]
Нашчадкі	Гэнрых III[d][1], Рычард Корнўальскі[d][1], Джаана Ангельская[d][1], Ізабэла Ангельская[d][1], Элеанора Плантэгенэт[d][1], Джаана Ўэйлская[d], Рычард Фіцрой[d][2][1], Олівэр фіц Рэгіс[d][2], Осбэрт Гіфард[d][2], Джэфры Фіцрой[d][2], Джон Фіцрой[d][2], Ода Фіцрой[d][2], Іва (?)[d][2], Гэнры (?)[d][2], Рычард Ўолінгфард[d][2], Матыльда Баркінг[d][2], Ізабэла ля Блянш[d][2] і Джаана (?)[d][2]
Дынастыя	Анжуйская дынастыя[d]
Сужэнец	Ізабэла Глостэрская[d][1] і Ізабэла Ангулемская[d][1]
Бацька	Гэнрых II Плантагенэт[d][1]
Маці	Элеанора Аквітанская[d][1]

Біяграфія

Джон нарадзіўся 24 сьнежня 1166 году^[3]. Ягоны бацька, кароль Ангельшчыны Генрых II, атрымаў у спадчыну значныя тэрыторыі ўздоўж Атлянтычнага ўзьбярэжжа Францыі, як то Анжу, Нармандыю, а таксама Ангельшчыну. Пазьней ён пашырыў сваю імпэрыю Брэтаньню^[4]. Неўзабаве пасьля нараджэньня за Янам даглядала карміцелька, што было традыцыйнай практыкай для сярэднявечных высакародных сем’яў^[5]. Затым Элеанора зьехала ў Пуат’е, а Ян і ягоная сястры Джаана былі накіраваныя ў абацтва Фантэўро^[6]. Як лічыцца, Яна праз тое, што ён быў адным з малодшых у сям’і, ня бачылі ў ролі кіроўцы, таму яго рыхтавалі да царкоўнае кар’еры^[5].

У 1185 годзе Ян зьдзейсьніў свой першы візыт у Ірляндыю ў суправаджэнні 300 рыцараў і купы дарадцаў^[7]. Генрых II спрабаваў зрабіць свайго сына каралём Ірляндыі, але папа Люцыюс III не пагадзіўся на такі крок^[7]. Першы пэрыяд кіраваньня Яна ў Ірляндыі ня меў посьпеху. Справа ў тым, што частка краіны толькі нядаўна была заваяваная ангельска-нармандзкімі сіламі, таму паміж сужынцамі і мясцовымі ірляндцамі захоўвалася вялікая напружанасьць^[8].

У 1213 годзе ён прызнаў Ангельшчыну васалам рымскага папы, каб скончыць разлад з каталіцкай царквой, а ў 1215 годзе паўсталыя бароны змусілі яго падпісаць Вялікую хартыю вольнасьцяў, за што Ян у асноўным і стаў вядомы. Некаторыя гісторыкі лічаць, што кіраваньне Яна было ня лепш і ня горш за валадараньне Рычарда I і Генрыха III. Тым ня менш, рэпутацыя Яна прывяла да таго, што з тых часоў аніводзін англескі манарх не называў сваіх нашчадкаў гэтым імём. Яно пасьля стала лічыцца нешчасьлівым таксама ў кіруючых дынастыях Шатляндыі і Францыі.