Брагмагупта

Брагмагупта (санскрыт: ब्रह्मगुप्त  праслухаць ; 597 — 668) — індыйскі матэматык і астраном, які напісаў дзьве істотныя працы па матэматыцы і астраноміі: Brāhmasphuṭasiddhānta (Брагма-спгута-сідганта; бел. Удасканаленая навука Брахмы), тэарэтычны трактат, і Khaṇḍakhādyaka (Хандахад’яка), больш практычны твор. Існуе меркаваньне, што Брагмагупта паходзіў з Бгінмалу(en).

Брагмагупта
ब्रह्मगुप्त
Дата нараджэньня	каля 598[1][2][3]
Месца нараджэньня	мерк. Bhinmal[d], Jalore district[d], Jodhpur division[d], Раджастган, Індыя[2][4][5][…]
Дата сьмерці	каля 670[6]
Месца сьмерці	мерк. Ujjain[d], Індыя[5]
Занятак	матэматык, астраном
Навуковая сфэра	матэматыка
Вядомы як	апісальнік нуля
Бацька	Jishnugupta[d][7][8]
Брагмагупта ў Вікісховішчы

Брагмагупта першым выклаў правілы, паводле якіх магчымыя арытмэтычныя апэрацыя з нулём. Творы Брагмагупты былі вершаванымі, што было ўласьціва індыйскім матэматыкам. У матэматычных працах, акрамя нуля, Брагмагупта разглядаў квадратны і кубічны корань, адсоткі, геамэтрыю, адмоўныя і дадатныя лікі, ірацыянальныя лікі і іншыя вобласьці тагачаснай матэматыкі.

Біяграфія

Брагмагупта нарадзіўся прыблізна ў 598 годзе. Гэты вынікае з кнігі «Брагма-спгута-сыдганта», у якой ён паведамляе, што напісаў гэты тэкст ва ўзросьце 30-ці гадоў у 628 годзе^[9][10]. Брагмагупта нарадзіўся ў Бгіламале (сучасны горад Бгінмал у штаце Раджастган Паўночна-Заходняй Індыі), які тады быў сталіцай зямель дынастыі Гурджара. Ягоным бацькам быў Джыснугупта^[11]. Верагодна, ён пражыў большую частку жыцьця ў Бгінмале ў час панаваньня і, магчыма, пры заступніцтве, правіцеля Ўяграмукгі^[12], таму яго нярэдка называюць Бгіламакар’я, што азначае «настаўнік з Бгілама»^[13]. Брагмагупта быў кіраўніком астранамічнай абсэрваторыі ва Ўджайне. Абсэрваторыя, у якой таксама працаваў Варагамігіра, была самай лепшай у старажытнай Індыі^[11].

На дасьледаваньні Брагмагупты значна паўплывалі ягоныя рэлігійныя погляды. Зьяўляючыся прыхільнікам традыцыйнага індуізму, ён крытыкаваў касмалягічныя погляды, у тым ліку меркаваньне Арыябгаты, які сьцьвярджаў, што сфэрычная Зямля круціцца^[14].

Хоць Брагмагупта быў знаёмы з працамі Арыябгаты, невядома, ці быў ён знаёмы з працамі Бгаскары. Працы Брагмагупты ўтрымліваюць шматлікія крытычныя заўвагі ў адрас сучасных да яго астраномаў, а зьмест «Брагма-спгута-сыдганты» сьведчыць аб расколе сярод тагачасных індыйскіх матэматыкаў. Рознагалосьсі былі абумоўлены ў значнай ступені выбарам астранамічных парамэтраў і тэорыі. Крытыка тэорыяў апанэнтаў Брагмагупты зьмешчана ў першых дванаццаці разьдзелах «Брагма-спгута-сыдганты» і адсутнічае ў трынаццатым і васямнаццатым разьдзелах.

Арабскі навуковец Аль-Біруні ў сваёй кнізе «Кітаб аль-Гінд» (каля 1035 году) прааналізаваў і апісаў ідэі індыйскіх астраномаў. У сваёй працы ён спасылаецца на Брагмагупту, як на самага аўтарытэтнага зь іх^[15].