Томас Вэнцлава

То́мас Вэнцлава (Вя́нцлава; лет. Tomas Venclova; 11 верасьня 1937, Клайпеда, Летува) — летувіскі паэт, публіцыст, перакладнік.

Томас Вэнцлава
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	11 верасьня 1937(1937-09-11)[1] (87 гадоў) Клайпеда, Летува[2][1]
Бацькі	Антанас Вэнцлава[1]
Сужэнец	Nataša Ogaj[d]
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці	паэт, перакладнік, прафэсар унівэрсытэту, пісьменьнік, гісторык літаратуры
Гады творчасьці	1957 — цяпер
Мова	польская мова, расейская мова[1], ангельская[1], летувіская мова[1][3] і француская мова
Узнагароды	Віленіцкая прэмія[d] (1990) ганаровы доктар унівэрсытэту Марыі Кюры-Складоўскай[d] (1991) Летувіская нацыянальная прэмія[d] (2000) ганаровы доктар Ягелонскага ўнівэрсытэту[d] (2000) Q20503606? (2005) Балтыйская зорка[d] (кастрычнік 2008) ганаровы доктар Унівэрсытэту Вітаўта Вялікага[d] (24 лютага 2010) ганаровы доктар Гданьскага ўнівэрсытэту[d] (2010) ганаровы грамадзянін Вільні[d] (13 траўня 2013) прэмія Пэтраркі[d] (2014) Бэрлінская прэмія[d] (2015) HOMER - The European Medal of Poetry and Art[d] (2017)
Томас Вэнцлава ў Вікісховішчы

Біяграфічныя зьвесткі

Сын летувіскага пісьменьніка Антанаса Вэнцлавы. Скончыў Віленскі ўнівэрсытэт. У пачатку 1968 году ён разам з расейскімі дысыдэнтамі падпісаў пратэст у зьвязку з справай дысыдэнтаў Аляксандра Гінзбурга і Юрыя Галанскова, у сямідзясятыя гады актыўна браў удзел у дысыдэнцкай дзейнасьці — напісаў адкрыты ліст ЦК Кампартыі Летувы, меў дачыненьне да стварэньня ў 1976 годзе летувіскай Хельсынскай групы. У 1977 годзе з прычыны перасьледу з боку савецкай улады эміграваў у ЗША. Быў пазбаўлены грамадзянства СССР. У 2018 прафэсар-эмэрыт Ельскага ўнівэрсытэту вярнуўся у Вільню па саракагадовай эміграцыі^[4][5].

У 1950—1960-я гады ня раз бываў у БССР. Наведаў Беларусь зноў у красавіку 2019, дзе ўзяў удзел у прэзэнтацыі першага кніжнага выданьня яго вершаў па-беларуску і ў другім фэстывалі інтэлектуальнай кнігі «Прадмова». Усклаў кветкі ў мэмарыяле памяці ахвяр сталінскага тэрору ва ўрочышчы Курапаты.

Беларускія пераклады

• Выбраныя вершы. Пераклалі Л. Баршчэўскі, А. Хадановіч, А. Мінкін, А. Разанаў, В. Вячорка. Мн., 2019. («Паэты планеты»).

Вільня і беларуская мова

Асноўны артыкул: Вільня

Пакінуў наступнае сьведчаньне пра мову Вільні да Другой сусьветнай вайны^[6][7]:

Вырасьці там азначала ня тое ж самае, што вырасьці ў месцах этнічна аднастайных; нават мова ўспрымалася інакш. Не было народнай гаворкі — мескай або вясковай — з запраўды польскімі каранямі; была «тутэйшая мова», пацешная, паводле духу хутчэй беларуская, чым польская, хоць і захавала шмат агульнапольскіх выразаў XVI—XVII стагодзьдзяў, якія ў Польшчы выйшлі з ужытку. <…> Перад вайной паміж Вільняй і незалежнай Летувой, як вядома, практычна не было повязяў. Праўда, быў міт пра Вільню, істотны для летувіскага ўяўленьня — але пра гэта пазьней і гэта іншае. <…> У самы першы дзень па школе я заблукаў у руінах; гэтае пакутлівае бездапаможнае блуканьне ў пошуках дома, якое працягвалася добрых чатыры гадзіны (не было каго спытаць, таму што людзей я сустракаў няшмат, да таго ж ніхто не гаварыў па-летувіску), стала для мяне чымсьці накшталт асабістага сымбаля.

Арыгінальны тэкст  (рас.)

Вырасти там означало не то же самое, что вырасти в местах этнически однородных; даже язык воспринимался иначе. Не было народного говора — городского или деревенского — с подлинно польскими корнями; был «тутошний язык», забавный, по духу скорее белорусский, чем польский, хотя и сохранивший много общепольских выражений XVI—XVII веков, которые в Польше вышли из употребления. <…> Перед войной между Вильнюсом и независимой Литвой, как известно, практически не было связей. Правда, был миф о Вильнюсе, существенный для литовского воображения — но об этом позже и это другое. <…> В самый первый день после школы я заблудился в руинах; это мучительное беспомощное блуждание в поисках дома, которое продолжалось добрых четыре часа (некого было спросить, потому что людей я встречал немного, к тому же никто не говорил по-литовски), стало для меня чем-то вроде личного символа.