Дэпартацыя жыдоў са Славаччыны
From Wikipedia, the free encyclopedia
Дэпарта́цыя жыдо́ў са Слава́ччыны — дэпартацыя славацкіх жыдоў са Славаччыны ў канцлягеры Нямеччыны, праведзеная цягам 1942—1945 гадоў[1].
21 студзеня 1941 году Войцех Тука агалосіў чатырнаццаць пунктаў славацкага нацыянал-сацыялізму. У апошнім пункце гаворылася пра разьвязаньне жыдоўскага пытаньня. 9 верасьня 1941 году быў выдадзены Жыдоўскі кодэкс, адзін з самых жорсткіх антысэміцкіх законаў Эўропы.
Славаччына была першай (дэ-юрэ) незалежнай дзяржавай, якая дэпартавала значную частку сваіх габрэяў. Тагачасныя славацкія ўлады канфіскавалі маёмасьць на 38% тагачаснага дзяржаўнага бюджэту ў больш чым 10 000 жыдоў-прадпрымальнікаў[2]. Першапачаткова жыды былі дэпартаваныя ў славацкія канцлягеры, разьмешчаныя ў вёсках Выгнах, Сэрэдзі й Новаках. У сакавіку 1942 году Славаччына падпісала пагадненьне зь Нямеччынай аб дэпартацыі жыдоў. Напрыканцы чэрвеня 1942 року ўрад Славаччыны накіраваў у нацысцкія лягеры сьмерці 52 000 славацкіх жыдоў, а да кастрычніка агулам 58 000. Большая частка зь іх была накіраваная ў Асьвенцім-Біркенаў, дзе быў адмыслова створаны новы крэматорый. Усяго з тэрыторыі Першае Славацкае Рэспублікі ў нацысцкія канцлягеры было накіравана больш за 70 000 чалавек: жыды, цыганы і камуністы, 67 000 зь якіх былі славацкімі жыдамі. Славацкая дзяржава плаціла Трэцяму Райху 500 марак за кожнага грамадзяніна-жыда, дэпартаванага ў лягер з тэрыторыі Славацкай Рэспублікі. Гэта была г. зв. плата за перасяленьне і прафэсійнае навучаньне.
Дэпартацыі спыніў прэзыдэнт Ёзэф Ціса восеньню 1942 году пасьля ўмяшаньня папскага прадстаўніка ў Славаччыне ксяндза Джузэпэ Бурцыё, які паведаміў славацкім уладам, што дэпартаваных жыдоў адпраўляюць у лягеры сьмерці. На той момант у Славаччыне заставалася 24 000 жыдоў[3].
Другая хваля дэпартацыі адбылася ў другой палове 1944 року, калі нямецкія войскі ўвайшлі ў Славаччыну з мэтаю задушэньня Славацкага нацыянальнага паўстаньня[3].
Паводле перапісу 1939 году, на тэрыторыі Першай Славацкай Рэспублікі пражывала 136 000 габрэяў[4]. Каля 30 000 зь іх перажылі Галакост, бальшыня зь якіх зьехала ў Ізраіль пасьля вайны[5]. У цяперашні час у Славаччыне жыве жыдоўская мяншыня з трох тысячаў чалавек[6].
Пасьля вайны тэма ўдзелу Славаччыны ў Галакосьце была табу[7]. У 2002 годзе Дзяржаўны музэй Асьвенцім-Біркенаў у Асьвенціме арганізаваў выставу, прысьвечаную ваеннаму лёсу славацкіх жыдоў, якіх немцы прывезьлі ў лягер[8][9].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
