Іжорская мова

From Wikipedia, the free encyclopedia

Іжорская мова
Remove ads

Іжорская мова (альбо інгры́йская) — фіна-ўгорская мова прыбалтыйска-фінскай падгрупы фіна-волжскай групы фіна-пермскай галіны, на якой размаўляе малы фіна-ўгорскі народ іжора. Мае шмат агульных рыс з паўднёвымі гаворкамі фінскай мовы, у прыватнасці з гаворкамі фінаў-эўрамёйсаў і фінаў-інкеры.

Хуткія факты Іжорская мова, Саманазва ...

Мова хутка знікае — паводле апошніх вынікаў перапісаў насельніцтва па Расіі іжорскую мову роднай лічылі толькі 123 чалавекі з прыкладна 500—1000 прадстаўнікоў народу іжора.

Уключана ў Атлас знікаючых моў паводле версіі ЮНЕСКА[3].

Remove ads

Гісторыя

Thumb
Этнаграфічная карта паселішч водзі, іжоры і фінаў на захадзе Ленінградскай вобласці ў 1848—2007 гадах.

Зараз носьбіты іжорскай мовы жывуць у некалькіх вёсках Кінгісепскага і часткова Ламаносаўскага раёнаў Ленінградскай вобласці. Раней носьбіты мовы жылі і ў іншых мясцінах Ламаносаўскага раёна і ў Гатчынскім раёне вобласці, а ў пачатку 19 ст. займалі амаль усю заходнюю палову сучаснай Ленінградскай вобласці.

Развіццё мовы цесна звязанае з іншымі прыбалтыйска-фінскімі мовамі — іжорская мова вельмі блізкая да паўднёвых гаворак фінскай мовы, таксама мова значна паўплывала на гаворкі фінаў, што пражываюць або пражывалі ў сучаснай Ленінградскай вобласці.

Remove ads

Асноўная характарыстыка

Пісьмовасць

Першая пісьмовасць для іжорскай мовы была створана ў 1932 годзе і базавалася на лацінскай аснове. Раней мова пісьмовасці не мела. У гэтыя часы вялося актыўнае ыданне літаратуры па-іжорску, а ў месцах кампактнага пражывання іжоры частка афіцыйнага дакументаабароту таксама вялося па-іжорску.

Версія іжорскага алфавіта 1932 года, распрацаваная групай В. І. Юнуса[4], праз некаторы час прызнана няўдалай спробай, бо ўжыванне ў школах паказала, што сойкінскі дыялект, абраны базавым пры распрацоўцы алфавіту, быў незразумелы дзецям — носьбітам ніжнялужскага дыялекту.[5][6]

У 1936 годзе алфавіт рэфармаваны, а ў 1938 годзе іжорскамоўнае выдавецтва, іжорскамоўная адукацыя і іжорскія нацыянальныя сельсаветы былі скасаваны.

Іжорскі алфавіт 1932 года

A a Ä ä B в D d E e F f G g H h
I i J j K k L l M m N n Ö ö P p
R r S s T t U u V v Y y

Іжорскі алфавіт 1936 года

A a Ä ä B в V v G g D d E e Ƶ ƶ
Z z I i J j K k L l M m N n O o
Ö ö P p R r S s T t U u Y y F f
H h C c Ç ç Ş ş ь

Сучасны іжорскі алфавіт

A a B b C c D d E e F f
G g H h I i J j K k L l
M m N n O o P p R r S s
Š š T t U u V v Y y Z z
Ž ž Ä ä Ö ö

Дыялекты

У іжорскай мове выдзяляюцца 4 дыялекты, 2 з якіх ужо вымерлі і носьбітаў не маюць.

  • Ніжнелужскі дыялект — распаўсюджаны ў сярэднім цячэнні ракі Луга, Кігісепскі раён Ленінградскай вобласці
  • † Орадзежскі дыялект — мае сваю назву ад назвы ракі Орадзеж. Быў распаўсюджаны на захад ад яе сярэдняга цячэння, Гатчынскі раён Ленінградскай вобласці
  • Сойкінскі дыялект — распаўсюджаны на Сойкінскім паўвостраве, Кінгісепскі раён
  • † Хэваскі дыялект — быў распаўсюджаны ў неклькіх вёсках на рацэ Кавашы і на ўзбярэжжы Фінскага заліва, Ламаносаўскі раён
Remove ads

Грамадскае жыццё

Сістэмы адукацыі на іжорскай мове альбо навучання гэтай мове ў Расіі не існуе. У 2003 годзе маскоўскім лінгвістам-аматарам Віталем Чарняўскім быў выдадзены саманавучальнік мове ў электроннай версіі[7].

Зноскі

  1. [1]
    Перепись-2010 (руск.)
  2. [2]
    Юнус В. І. Iƶoran keelen grammatikka, Грамматика ижорского языка: morfologia opettaijaa vart, пособие для ижорских учителей и для самообразования — СПб.: 1936. — 140 с.
    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q127427372'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17381206'></a>
  3. [3]
    UNESCO Atlas of the World’s Languages in Danger Архівавана 27 чэрвеня 2012. (англ.)
  4. [4]
    Duubof V. S., Lensu J. J. ja Junus V. Ensikirja ja lukukirja: inkeroisia oppikoteja vart = Азбука и первая книга для чтения для Ижорских школ / Отв. ред. В. Юнус. — Leningrad: Valtion kustannusliike kirja, 1932. — P. 89 (вкладка).
  5. [5]
    Кузнецова А. И. Создание и становление письменности как социолингвистическая проблема // Малые языки Евразии: Социолингвистический аспект. Сборник статей / Сост. А. И. Кузнецова, О. В. Раевская, С. С. Скорвид; Филологический факультет МГУ им. М. В. Ломоносова. — М.: ИПО «Лев Толстой», 1997. — С. 57. — ISBN 5-89042-027-5.
  6. [6]
    Шлыгина Н. В. Глава 2. Ижора // Прибалтийско-финские народы России / Отв. ред. Е. И. Клементьев, Н. В. Шлыгина; Ин-т этнологии и антропологии им. Н. Н. Миклухо-Маклая. — М.: Наука, 2003. — С. 593. — (Народы и культуры). — ISBN 5-02-008715-7.
  7. [7]
    Лингвистика / Главная / Виталий Чернявский (руск.)
Remove ads

Спасылкі

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads
Remove ads