Ізраіль Хацкелевіч Рухамоўскі
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Ізраіль Хацкѐлевіч Рухамоўскі (1860, Мазыр — 1936, Парыж) — ювелір, пісьменнік, аўтар мноства унікальных ювелірных твораў, сярод якіх: скрыначка ў выглядзе саркафага з мініяцюрным залатым шкілецікам з 167 косткамі, творы юдаікі, вазы, кампазіцыі на міфалагічныя тэмы. Сусветна праславіўся як аўтар тыяры Сайтаферна. На думку калекцыянера А. М. Іванова — «найвялікшы ювелір ўсіх часоў і народаў»[6].
Remove ads
Біяграфія
Ізраіль (Исроэл-Бер) Рухамоўскі[7] нарадзіўся ў 1860 годзе ў Мазыры[8]. Бацькі хацелі, каб ён стаў рабінам, і ў дзяцінстве ён атрымаў рэлігійнае адукацыю. Аднак ён абраў ювелірную справу і сам вывучыўся ювелірнаму і граверному майстэрству[9][10]. Пачынаў як разьбяр пячатак[11]. У 17 гадоў ажаніўся. У сярэдзіне 1880-х гадоў ён пераехаў у Кіеў, і тут яму прапанавалі працаваць у вядучых ювелірных майстэрнях. Юны талент першапачаткова нікім не прызнаваўся з-за зайздрасці перад яго поспехам[12], але яго паслугамі карысталіся многія. Да прыкладу, Іосіф Маршак пастаянна заказваў у Рухамоўскага свае творы[12]. Потым, у 1892 годзе, ён пераехаў у Адэсу, дзе жыў па адрасе Успенская, № 36[13]. Яго майстэрня не мела шыльды[5].
Пасля ён стварыў мноства цікавых і ўнікальных ювелірных работ. На працягу дзевяці гадоў[14][15][16] І. Рухамоўскі працаваў над адной з лепшых сваіх работ — невялікай скрыначкай у выглядзе труны-саркафага памерам 10 см у даўжыню і 4 см у вышыню. Пад вечкам саркафага знаходзіцца мініяцюрны залаты шкілецік, у якога рухаюцца 167 костак[17].
Аднымі з заказчыкаў І. Рухамоўскага былі браты Шэпсель і Лейба Гохманы, купцы трэцяй гільдыі[18]. Яны замовілі ў І. Рухамоўскага ў 1895 годзе «тыяру Сайтаферна», а потым выдалі яе за працу майстроў калячарнаморскага антычнага грэчаскага горада Ольвіі, якую тыя зрабілі ў падарунак скіфскаму цару Сайтаферну ў якасці выкупу[19]. У 1896 годзе тыяру пад выглядам арыгінала прадалі ў Луўр за 200 000 франкаў (50 000 рублёў). Рухамоўскаму купцы далі толькі 1800 рублёў. Праца была настолькі па-майстэрску зроблена, што ўсе вядучыя спецыялісты, у тым ліку дырэктар Луўра, кіраўнік аддзела антычнага мастацтва і іншыя, прызналі выраб аўтэнтычным. З-за вялікага кошта тыяры трэба было атрымаць спецыяльны дазвол і субсідыі парламента Францыі.
23 сакавіка 1903 года ў адной з парыжскіх газет у адкрытым лісце ювеліра з Парыжа Ліфшыца было сказана, што аўтарам тыяры з’яўляецца Ізраіль Рухамоўскі[20]. Яму не паверылі, аднак тыяра была прыбраная ў запаснік, а ўрад стварыў камісію на чале з Клермонам-Гано, членам Акадэміі навук. Праз два дні з Адэсы ў парыжскую газету телеграфавалі, што Ізраіль Рухамоўскі заявіў аб тым, што ён — аўтар тыяры. Праз тыдзень, 5 красавіка 1903 года Рухамоўскі прыбыў першы раз у жыцці ў Парыж. Там Ізраіль Хацкелевіч змог лёгка даказаць, што з’яўляецца аўтарам (паказаў чарцяжы і зрабіў ідэнтычную копію яе часткі). На просьбу назваць імя арганізатараў афёры Ізраіль Рухамоўскі распавёў вельмі непраўдападобную гісторыю пра купца з Керчы. Аб Гохманах ён сціпла змаўчаў.
Потым І. Рухамоўскі вярнуўся ў Адэсу. Вельмі доўга збіраў сродкі на атрыманне статусу купца трэцяй гільдыі, аднак сабраць патрэбную суму ён так і не змог[5]. Усё, што назапасіў, — з цяжкасцю пакрыла набыццё білетаў для яго і яго сям’і ў Парыж у адзін канец[5]. Некаторы час, І. Рухамоўскі працаваў у Луўры рэстаўратарам[5].
Апошнія тры дзясяткі гадоў Ізраіль Рухамоўскі правёў з жонкай і дзецьмі ў Парыжы, дзе ствараў працы для знакамітых парыжан, такіх як барон Эдмон Ротшыльд. Дзеці яго пайшлі па слядах бацькі і таксама сталі вядомымі ювелірамі, мастакамі і літаратарамі[9].
Ізраіль Рухамоўскі быў знаёмы з Максам Нардау, Тэадорам Герцелем. У Макса Нардау быў жэтон працы Рухамоўскага, які яму падарылі «Сыны Сіёна». А ў Герцеля ад адэсітаў быў адрас, які зрабіў Саламон, сын Ізраіля[15].
Памёр Рухамоўскі ў Парыжы ў 1936 годзе ў галечы[5].
Remove ads
Сям’я
Унучаты пляменнік — рэжысёр Ізраіль Цурыэлевіч Пікман[7].
Выбраныя творы
Усяго вядома менш за 160 твораў[5]. Некаторыя з твораў[15]:
- Саркафаг са шкілецікам (1893—1902[21]);
- Тыяра Сайтаферна (1895—1896; восем месяцаў[4]);
- Калье з міфалагічнымі сцэнамі[22];
- Статуэтка «Ахілес і Мінерва»[22];
- Залатая ваза, з якой два скіфа п’юць віно[22];
- Кампазіцыі на міфалагічныя тэмы[22];
- «Шадай» для дачкі Ротшыльда Мірыям[15];
- Мезуза ў выглядзе трубачкі — дванаццаць міліметраў у даўжыню і чатыры ў дыяметры, у ёй тры меншыя трубачкі, адна ў іншай, апошняя трубачка завяршаецца маленькай рукой. У трубочках выгравіравана малітва «Шма» і дзесяць запаведзяў. Усяго на мезузе 1311 літар[15];
- Рытон[23] — рог, знізу даверху ўпрыгожаны рэльефам з жыцця скіфаў;
- Калье — галоўная сцэна адлюстроўвае спакушэнне Геркулеса сірэнай[24];
- Бутэлечка для духоў з каля 40000 шарыкаў[24];
- Медальён «Дзесяць запаведзяў»[25];
- Медальён, зроблены ў падарунак дырэктару фабрыкі Жако ў Адэсе[25];
- Жэтон «Сцяна смутку». Адзін бок — карціна «Сцяна смутку» (яўрэі плачуць і моляцца), на другім баку — 10 запаведзяў і «шчыт Давіда» і надпіс: «Слухай, Ізраіль, Гасподзь Бог наш, Гасподзь адзін»[26];
- Кулон у выглядзе тыяры цара Сайтафарнэса[26];
- Залатыя статуэткі багіні Нікі і Эрота, якія сядзяць верхам на кентаўры[27];
- Бірулька «Залаты шкілет»[27];
- Жалезны шчыт, чаканены і інкруставаны пад творы эпохі Адраджэння[27];
- Брошка з выявай жаночай галоўкі[27];
- Залатыя кніжачкі з дзесяццю запаведзямі і футалярчыкі з золата і срэбра[15].
Вядомыя месцазнаходжанні захаваўшыхся твораў:
- Луўр[15];
- Эрмітаж[15];
- Адзін — Музей дэкаратыўнага мастацтва ў Парыжы[12];
- Два — Усерасійскі музей дэкаратыўна-прыкладнога і народнага мастацтва[12];
- Два — Рускі нацыянальны музей[12];
- Музей Фабержэ[22]
- прыватныя калекцыі.
Творы таксама выстаўляюцца на прэстыжных аўкцыёнах Лондана і Парыжа[28].
Ушанаванне памяці
- На фасадзе дома № 6 па вуліцы Осіпава (былой Рамеснай), па ініцыятыве Аляксандра Гуна 22 красавіка 2014 года з’явілася мемарыяльная дошка, скульптар А. Князік.
Як піша Музей Фабержэ:
Апытанне грамадскага меркавання сучасных спецыялістаў у галіне мастацтвазнаўства і ювелірнага мастацтва паказаў, што імя генія залатых спраў майстра, найталенавіцейшага гравёра па металу, які жыў на мяжы стагоддзяў, рэдка сустракаецца ў мастацтвазнаўчай літаратуры[22].
Remove ads
Публікацыі
- Рухамоўскі І. Маё жыццё, мая праца = מײַן לעבן און מײַן אַרבעט. — Парыж, 1928. (ідыш)
Крыніцы
Літаратура
Фільмы
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads