Інцыдэнт у Керчанскім праліве

Міжнародны інцыдэнт у Керчанскім праліве адбыўся 25 лістапада 2018 года, калі Узброеныя сілы РФ^[5] і караблі Берагавой аховы Пагранічнай службы ФСБ Расіі з ужываннем зброі затрымалі караблі Ваенна-марскіх сіл Украіны, што спрабавалі прайсці з Адэсы ў Марыупаль праз Керчанскі праліў, які пасля анексіі Крыма ў 2014 годзе знаходзіўся пад кантролем Расіі.

Інцыдэнт у Керчанскім праліве
Асноўны канфлікт: Расійска-ўкраінская вайна
Захопленыя караблі на рэйдзе ў Керчы.
Дата	25 лістапада 2018
Месца	Керчанскі праліў
Праціўнікі
Расія  Украіна
Камандуючыя
адмірал Генадзь Мядзведзеў капітан 2-га рангу Аляксей Шатохін капітан 3-га рангу Андрэй Шчыпіцын адмірал Ігар Варанчэнка старэйшы лейтэнант Багдан Небеліца лейтэнант Раман Макрак старшына 1-й артыкула Алег Мельнічук
Сілы бакоў
ПСКР «Дон»[1] ПСКР «Ізумруд»[1] • Невядомае колькасць ВСК праекта 12200 Патрульны катэр праекта 12150[1] тральшчык «Віцэ-адмірал Захар’ін»[2] МПК «Суздалец» 2 АКА праекта 1204[2] 2 Ка-52[1] 2 Су-25[2] МБАК «Бэрдзянск»[3] МБАК «Нікапаль»[3] РБК «Яны Капу»[3]
Страты
Пашкоджаны ПСКР «Ізумруд»[1] ад 3[4] да 6[3] параненых, затрыманыя 24 вайскоўцаў (у тым ліку 2 супрацоўнікі СБУ), 3 караблi (РБК «Яны Капу» пашкоджаны)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Падзеі 25 лістапада 2018 года

Пераход ажыццяўляла ўкраінская флатылія, якая складалася з артылерыйскіх катараў «Бэрдзянск» і «Нікапаль» і буксіра «Яны Капу». Па сцвярджэнні расiйскіх уладаў, па набліжэнні флатыліі да Керчанскага праліва яна неаднаразова ігнаравала патрабаванні расійскіх памежнікаў (у тым ліку аб сыходзе з тэрытарыяльных вод), парушыла працэдуру праходжання праліва, здзяйсняла небяспечнае манеўраванне і не выходзіла на сувязь^[6]. Украінскія ўлады сцвярджаюць, што паведамленне аб праходжанні ў праліве было пададзена загадзя, што караблі звязаліся з расiйскімі ўладамі, але не атрымалі адказу. Таксама Украіна спасылаецца на прадугледжаную дамовай 2003 года свабоду суднаходства для ўкраінскіх судоў у праліве^[7] і не прызнае расійскі статус тэрытарыяльных вод ля Крыма^[8].

Раніцай 25 лістапада расійскі сухагруз перагарадзіў Керчанскую пратоку^[9]. Украінскія караблі спачатку працягнулі прасоўванне цераз праліў, аднак пры спробе падыходу да Керча-Енікальскага канала былі перахопленыя расійскай берагавой аховай, адзін з караблёў якой здзейсніў навал на ўкраінскі буксір. Расiйскія сілы тым часам ажыццяўлялі іх блакаванне, а затым пераслед, і з мэтай прыпынення караблёў, якія спрабавалі вярнуцца ў Адэсу, ужылі зброю ў тэрытарыяльных (па сцвярджэнні РФ) або нейтральных (па сцвярджэнні Украіны) водах^[10], пасля чаго караблі былі ўзятыя Расіяй^[11][12] і адведзены ў Керчанскі порт, дзе затрыманы. Ад 3 да 6 членаў іх экіпажа былі параненыя ў сутыкненні; усе 24 члены экіпажа былі арыштаваныя расійскімі ўладамі^[13].

Наступныя падзеі

Пасля інцыдэнту ў Керчанскім праліве, 26 лістапада Украіна ўвяла ў шэрагу абласцей (перш за ўсё прыгранічных з тэрыторыямі расійскай ваеннай прысутнасці) ваеннае становішча^[13], якое было спынена 26 снежня^[14].

25 мая 2019 года Міжнародны трыбунал ААН па марскім праве (ITLOS) пастанавіў, што Расія павінна вызваліць 24 украінскіх маракоў, затрыманых падчас інцыдэнту ў раёне Керчанскага праліва, і перадаць Украіне тры канфіскаваныя судны. Раней Масква апавясціла трыбунал аб тым, што не будзе ўдзельнічаць у слуханнях, адзначыўшы, што, з пункту гледжання расійскага боку, у Трыбунала няма юрысдыкцыі для разгляду керчанскага інцыдэнту^[15][16].

Украінскі бок лічыць, што насуперак нормам міжнароднага марскога права вайскоўцы пагранічных войскаў Федэральнай службы бяспекі Расіі незаконна, з выкарыстаннем зброі заблакавалі рух украінскіх вайсковых караблёў падчас праходжання Керча-Енікальскага канала ў Керчанскі праліве пры дапамозе танкера «Neyma». У рамках дасудовага расследавання 25 ліпня 2019 года Служба бяспекі Украіны сумесна з ваеннай пракуратурай затрымала ў порце Ізмаіла гэты расійскі танкер (да таго часу ён змяніў назву на «Nika Spirit»)^[17][18]. На судне знаходзіліся толькі грамадзяне Расіі, яны ў той жа дзень былі адпушчаны^[19].

7 верасня 2019 года захопленыя ў Керчанскім праліве маракі вярнуліся ва Украіну ў рамках абмену, які быў праведзены з Расіяй^[20]. 17 лістапада затрыманыя ўкраінскія караблі пакінулі месца стаянкі ў порце Керчы, іх перадаюць украінскаму боку ў нейтральных водах^[21] 18 лістапада^[22].

Зноскі

1. Алексей Рамм, Богдан Степовой, Ангелина Галанина, Дмитрий Лару. Море от ума: украинская провокация в Керченском проливе завершилась провалом Архівавана 26 лістапада 2018.//«Известия»,26 ноября 2018
2. Кирилл Буланов, Алексей Никольский, Ирина Чевтаева. Конфликт между Россией и Украиной в Чёрном море. Что случилось Архівавана 27 лістапада 2018.//«Ведомости», 26 ноября 2018
3. На захоплених Росією українських кораблях поранені шість військових – ВМС Архівавана 26 лістапада 2018.//«Радіо Свобод», 25 Листопад 2018
4. Установлены личности украинских военных, пострадавших при инциденте в Керченском проливе Архівавана 26 лістапада 2018.//«Газета.Ру»,26.11.2018
5. Минобороны РФ подтвердило участие военных в инциденте в Керченском проливе (руск.). Интерфакс (30 лістапада 2018). Праверана 13 снежня 2018.
6. В ФСБ сообщили о пересечении границы России тремя кораблями ВМС Украины (руск.). Интерфакс (25 лістапада 2018). Праверана 7 снежня 2018.
7. Виступ Постійного представника України при ООН В.Єльченка на терміновому засіданні РБ ООН щодо агресії Росії проти України в Чорному та Азовському морях (англ.). МИД Украины (26 лістапада 2018).
8. Порошенко: Будем бороться за возвращение захваченных РФ моряков всеми средствами (руск.). Интерфакс-Украина. Праверана 7 снежня 2018.
9. svaboda.org
10. Росія знехтувала імунітетом українських військових кораблів у відкритому морі (карта) (укр.)(недаступная спасылка). mtot.gov.ua (28 лістапада 2018). Архівавана з першакрыніцы 8 снежня 2018. Праверана 19 снежня 2018.
11. Russia seizes Ukrainian naval ships. BBC News. 25 November 2018. Праверана 26 November 2018.
12. Russia fires on and seizes Ukrainian ships near annexed Crimea. Reuters. 25 November 2018. Архівавана з арыгінала 7 снежня 2018. Праверана 29 снежня 2018.
13. В Госдуме решили наградить пограничников, захвативших украинские корабли. BBC News Русская служба [брытанская англійская]. 2018-12-03. Праверана 2018-12-07.
14. Порошенко объявил о прекращении военного положения на Украине (нявызн.). ТАСС. Праверана 27 снежня 2018.
15. tass.ru
16. nashaniva.by
17. unian.ua
18. nashaniva.by
19. unian.ua
20. nashaniva.by
21. ria.ru
22. unian.ua