Ірыда (міфалогія)

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Ірыда.

Іры́да (стар.-грэч.: Ἶρις) — у старажытнагрэчаскай міфалогіі^[3] першапачаткова ўвасабленне і багіня вясёлкі, дачка Таўманта і Электры^[4], сястра гарпій. Жонка Зефіра^[5]. Паводле адной з версій, нарадзіла ад Зефіра Эраса^[6].

Ірыда
Міфалогія	старажытнагрэчаская рэлігія[d]
Пол	жанчына
Бацька	Таўмант[1][2][…]
Маці	Электра, акіяніда[1][2][…]
Муж	Зефір
Дзеці	Эрот і Pothos[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Ірыда.

Герэн. «Ірыда і Марфей», 1811 год

Галоўная роля Ірыды — быць вястункай богаў^[7], даручэнні якіх яна разносіць са шпаркасцю ветра па зямлі, у марскія глыбіні і нават у пекла. Зеўс пасылае яе з кубкам набраць вады са Стыкса^[8].

Як багіня вясёлкі^[9], якая з’яўляецца пасля дажджу ў хмары ці ў пырсках вады, Ірыда стаяла блізка да марскіх божастваў. У паэтаў яна з’яўляецца часам прыслужніцай Геры і выканаўцам яе даручэнняў, падобна таму як Гермес адыгрывае тую ж ролю пры Зеўсе. Яна рыхтавала ложа для Зеўса і Геры^[10].

Малюецца Ірыда часцей за ўсё ў палёце, з распасцёртымі вялікімі крыламі, з кадуцэем ці чарай у руцэ. Называецца «златакрылай»^[11]. Па рацыяналістычным вытлумачэнні, паходзіць з воблака^[12].

Дзеючая асоба трагедыі Еўрыпіда «Геракл», камедыі Арыстафана «Птушкі», п’есы Ахея Эрэтрыйскага «Ірыда».

Па імі багіні вясёлкі названа кветка касач (Iris) — за багацце варыянтаў яе афарбоўкі, і хімічны элемент Ірыдый, злучэнні якога таксама маюць мноства колераў.

Імем Ірыды таксама названы астэроід (7) Ірыда, адкрыты ў 1847 годзе

Зноскі

1. Любкер Ф. Iris // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга и др. — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 668.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q101490'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1459210'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q694826'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q45176037'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q24933120'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q30059240'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q4249594'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q4135787'></a>
2. Любкер Ф. Electra // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга и др. — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 460.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q101490'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1459210'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q694826'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q4135787'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q24933120'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q30059240'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q4249594'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q45272289'></a>
3. Любкер Ф. Реальный словарь классических древностей. — М., 2001. — В 3 т. — Т.2. — С. 181.
4. Гесіёд. Тэагонія 266; Псеўда-Апаладор. Міфалагічная бібліятэка I 2, 6; Гігін. Міфы. Увядзенне 35
5. Нон. Дзеянні Дыяніса XXXIX 116; XLVII 438.
6. Алкей, фр. 327. Лабель-Пейдж.
7. Гамер. Іліяда II 786
8. Гесіёд. Тэагонія 780—787
9. Цыцэрон. Пра прыроду богаў III 52
10. Феакрыт. Ідыліі XVII 134.
11. Гамер. Іліяда VIII 398
12. Ксенафан, фр.33 Дыльс-Кранц.