Касач

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Касач (значэнні).

Касач^[1] (Iris) — род шматгадовых карэнішчавых раслін сямейства Касачовыя. Касачы сустракаюцца на ўсіх кантынентах. Род налічвае каля 800 відаў з найбагацейшай разнастайнасцю формаў і адценняў. За гэта ён і атрымаў сваю назву (грэч. ἶρῐς — вясёлка).

Батанічная ілюстрацыя Якаба Штурма з кнігі «Deutschlands Flora in Abbildungen», 1796 1. Касач сібірскі (Iris sibirica)]] 2. Iris graminea

Касач
Iris germanica — тыпавы від рода Касач
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя Клас:  Аднадольныя Парадак:  Спаржакветныя Сямейства:  Касачовыя Падсямейства:  Касачовыя Трыба:  Irideae Род:  Касач
Міжнародная навуковая назва
Iris L., 1753
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   43191 NCBI   26378 EOL   6074 GRIN   t:123 IPNI   20384-1

Апісанне

Сцёблы — адзіночныя або пучкамі, простыя ці галінастыя.

Лісце — плоскае, мечападобнае, сабрана большай часткай у аснавання сцябла.

Каранёвая сістэма размешчана ў верхнім ворным пласце.

Кветкі — адзіночныя або ў суквеццях, у асобных відаў злёгку духмяныя. Кветкі касач вельмі своеасаблівыя: у іх няма чашалісцікаў і пялёсткаў. Форма кветкі блізкая па будове да архідэі. Калякветнік — трубчасты. Асновы пялёсткаў зрастаюцца ў трубку, унутры якой знаходзіцца нектар. У Беларусі касачы квітнеюць з канца мая і да ліпеня.

Касачы адрозніваюцца высокай зімаўстойлівасцю, да глебы непатрабавальныя, але не пераносяць моцна ўвільготненай глебы, таму іх лепш высаджваць на схілах. Кветкі вырошчваюць на адным месцы да сямі гадоў.

Касач шырока выкарыстоўваецца ў парфумерыі, у асноўным для стварэння пудравых водараў^[2].

Геаграфія роду

Арэал роду Iris ахоплівае рэгіёны Паўночнага паўшар'я з умераным і субтрапічным кліматам. На поўначы яны распаўсюджаныя амаль да 70° паўночнай шыраты (у Паўночна-Усходняй Азіі і на Алясцы), на поўдні — ад 30° паўночнай шыраты, амаль да тропікаў (правінцыя Гуандун у Кітаі). Найбольшая колькасць відаў прыпадае на краіны Міжземнамор'я, Паўднёва-Заходнюю і Сярэднюю Азію.

У дзікай прыродзе Беларусі 3 віды^[3]:

• Iris aphylla L. — Касач бязлісты, ці Касач сіні
• Iris pseudacorus L. — Касач жоўты, ці Вужачкі, ці Косіца, ці Кастанік, ці Касарыкі, ці Касачы, ці Кошыц, ці Шаторак, ці Гуркі свіныя, ці Ужачкі
• Iris sibirica L. — Касач сібірскі, ці Касіца, ці Дзікія агуркі, ці Зязюльчын гашт, ці Калацец

Сінонімы

• Cryptobasis Nevski
• Gemmingia Heist. ex Fabr.
• Xiphion Mill.
• Xiphium Mill.

Гл. таксама

• Iris versicolor
• Iris setosa

Зноскі

1. Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 68. — 160 с. — 2 350 экз.
2. Духи с запахом пудры - Лучшие пудровые парфюмы с фото - Описания духов с ароматом пудры - Пудровая парфюмерия. (нявызн.). duhipudra.ru. Праверана 23 чэрвеня 2025.
3. База Растения Беларуси (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 6 сакавіка 2016. Праверана 13 студзеня 2012.