Аблога Смаленска (1609—1611)

Аблога Смаленска 1609 — 1611 — аблога войскамі Рэчы Паспалітай рускага гарнізона Смаленска падчас Вайны Рэчы Паспалітай з Маскоўскай дзяржавай 1609—1618 гадоў. Працягвалася амаль два гады.

Абарона Смаленска ад палякаў (мастак Б. А. Чорыкаў

Аблога Смаленска войскамі Рэчы Паспалітай

Улетку 1609 Рэч Паспалітая пачала ваенныя дзеянні супраць Расіі. Яе армія ўступіла на Смаленшчыну, і першым горадам на шляху паспалітага рушання апынуўся Смаленск. Першыя атрады, узначаленыя канцлерам Літоўскага княства Львом Сапегам падышлі да горада 9 верасня 1609 года і пачалі яго аблогу. Смаленск абаранялі гарнізон з 5,4 тысячы чалавек пры 200 гарматах і ўзброеныя гараджане. Кіраваў абаронай рускі ваявода М. Б. Шэін. З боку Рэчы Паспалітай было ўзначалена Жыгімонтам III 12,5-тысячнае войска пры 30 гарматах і 10 тысяч запарожскіх казакоў.

Першы штурм працягваўся 25—27 верасня, але быў адбіты. Няўдачай скончыліся таксама спробы палякаў і ліцвінаў пракапаць падземныя хады ўзімку 1609/1610 гадоў у крэпасць. Хады былі выяўлены, і ў выніку шэрагу сутыкненняў, палякі і ліцвіны былі з іх выцесненыя, а самі тунэлі падарваныя. Па меркаванні савецкага ваеннага гісторыка Е. А. Разіна, гэта быў першы ў гісторыі ваеннага мастацтва падземны бой^[1]. Пасля гэтага Жыгімонт III прыступіў да працяглай аблогі. Абаронцы крэпасці здзяйснялі шматлікія вылазкі, стала трывожачы польскія войскі. Падчас адной з такіх вылазак шэсць смалянаў захапілі ў польскім лагеры каралеўскі сцяг і шчасна вярнуліся ў Смаленск^[2]. Акрамя таго, у тылу польскі войскаў дзейнічалі сялянскія партызанскія атрады.

24 чэрвеня 1610 года пад Клушына быў разгромлены руска-шведскі атрад Шуйскага—Дэлагардзі, які ішоў на дапамогу гораду, у польскі лагер была дастаўлена аблогавая артылерыя. Гэта дало магчымасць Жыгімонту III актывізаваў баявыя дзеянні: штурмы прадпрымаліся 19 ліпеня, 20 ліпеня, 11 жніўня, 21 лістапада. Усе яны былі адбіты абаронцамі горада. Нясучы значныя страты, палякі ізноў перайшлі да аблогі. Няўдачай скончыліся і перамовы аб капітуляцыі з абаронцамі ў верасні 1610 і сакавіку 1611 года.

Да лета 1611 года ў жывых засталіся каля 200 салдат і каля 8 тысяч жыхароў. Вырашальны штурм пачаўся ў ноч на 3 чэрвеня са ўсіх бакоў. Шэін са сваім атрадам уступіў у бой з палякамі, якія спрабавалі пракрасціся ў горад скрозь прабоіну ў адной са сценаў. У гэтым бою ён быў паранены і патрапіў у палон. Між тым гараджане, нягледзячы на лікавую перавагу ворага працягвалі ваяваць, і апошнія абаронцы горада занялі Успенскі сабор, дзе захоўваліся значныя запасы пораху і падарвалі яго разам з сабой і наступаючымі палякамі.

Агульныя страты, панесеныя польскімі войскамі склалі каля 30 тысяч чалавек. Вялікія страты і стомленасць войскаў не дазволілі Жыгімонту зрушыцца на дапамогу суайчыннікам у Маскве (якія былі разбіты), і ён вярнуўся ў Польшчу. У выніку ўзяцця горада, ён на 43 года патрапіў пад уладу Рэчы Паспалітай.

Абарона Смаленска 1609—1611 гадоў з'яўляецца адной з самых працяглых абарон горада ва ўмовах суцэльнай блакады ва ўсёй расійскай гісторыі.

Зноскі

1. Разин Е. А. История военного искусства. — Т. III. — М.: Воениздат. 1961
2. Соловьев С. История России с древнейших времен. — Кн. IV. — М.: Изд-во социально-экономической литературы, 1960