Аляксандр Іванавіч Марчанка

Аляксандр Іванавіч Марчанка (руск.: Александр Иванович Марченко; 2 чэрвеня 1860, Мсціслаўскі павет, Магілёўская губерня, Расійская імперыя — пасля 1889) — кіраўнік беларускай народніцкай групы, якая арганізавалася вясной-летам 1881 г. у Санкт-Пецярбургу (Расійская імперыя) пад назвай «Беларуская грамада» (1881), а пазней была перайменавана ў «Сацыяльна-рэвалюцыйную беларускую народную партыю» (1882), «Беларускую арганізацыю» (1883—1884) і «Гоман» (1884). Быў рэдактарам часопіса «Гоман» (1884).

Аляксандр Іванавіч Марчанка
Дата нараджэння	2 чэрвеня 1860(1860-06-02)
Месца нараджэння	Мсціслаўскі павет, Магілёўская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	не раней за 1889
Альма-матар	Віцебская гімназія

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых людзей з прозвішчам Марчанка.

Біяграфія

Нарадзіўся 2 чэрвеня 1860 г. у Мсціслаўскім павеце Магілёўскай губерні Расійскай імперыі і належаў да мяшчанскага саслоўя. Праваслаўны. Яго бацькі-мяшчане былі вольнаадпушчанымі прыгоннымі сялянамі маёнтка графа Салтыкова ў Магілёўскай губерні. Пасля, відаць, жылі ў Віцебску ці на Віцебшчыне.

Аляксандр Марчанка скончыў віцебскую мужчынскую гімназію. У жніўні 1880 г. паступіў у Кіеўскі ўніверсітэт на юрыдычны факультэт. Праз год перавёўся ў Маскоўскі ўніверсітэт, а пасля перавёўся ў Санкт-Пецярбургскі ўніверсітэт на юрыдычны факультэт, але неўзабаве перавёўся на гісторыка-філалагічны факультэт таго ўніверсітэта.

Быў тыповым студэнтам-разначынцам, які вельмі бедаваў з самога прыезду ў Санкт-Пецярбург — не меў матэрыяльнай падтрымкі ад бацькоў і ўвесь час павінен быў клапаціцца, каб знайсці работу ў горадзе і мець магчымасць вучыцца. Спачатку ён даваў прыватныя ўрокі, рабіў пераклады, а пазней уладкаваўся ў рэдакцыю (на думку Сцяпана Александровіча — у рэдакцыю нарадавольскай арганізацыі), дзе працаваў да канца лютага 1882 г. У Санкт-Пецярбургу жыў на кватэры разам з С. Андрайковічам (нарадавольцам з Гродзенскай губерні), які ўзначальваў "лятучую друкарню", надрукаваўшую біяграфіі Андрэя Іванавіча Жалябава, Мікалая Іванавіча Кібальчыча, Соф'і Львоўны Пяроўскай і інш. Марчанка быў знаёмым нарадавольца Ігната Грынявіцкага.

У Санкт-Пецярбургу вясной-летам 1881 г. арганізаваў гурток беларускіх студэнтаў-сацыялістаў, які атрымаў назву «Беларуская грамада» (1881) і ставіў мэту стварэння беларускай народнай партыі (на ўзор расійскай партыі «Народная воля»), якая б аб'ядноўвала ўсе рэвалюцыйныя гурткі беларусаў^[1]. У стварэнні «Беларускай грамады» (1881) актыўны ўдзел браў разам з Аляксандрам Марчанкам і нарадаволец Ігнат Грынявіцкі. Пазней беларускі гурток атрымаў назву «Сацыяльна-рэвалюцыйная беларуская народная партыя» (1882), «Беларуская арганізацыя» (1883—1884) і «Гоман» (1884). Яшчэ адным кіраўніком групы стаў Хаім Аронавіч Ратнер (1861—пасля 1887).

Аляксандр Марчанка быў арыштаваны санкт-пецярбургскай паліцыяй 20 сакавіка 1884 г. і атрымаў абвіначванні ў тым, што ён быў членам санкт-пецярбургскага студэнцкага гуртка, які ў 1881—1882 гг. распрацаваў праграму суполкі «Беларуская арганізацыя» (1883—1884), якая была дапаможнай групай «Народнай Волі». На следстве ўсе абвінавачанні адхіляў, што, верагодна, яго і выратавала ад жорсткага пакарання, бо ўрэшце атрымаў толькі 5 год паліцэйскага нагляду.

Пазней, верагодна, кінуў вучобу ва ўніверсітэце і пайшоў на вайсковую службу ў пачатку 1886 г., але прасіў універсітэцкае начальства выслаць свае дакументы ў горад Сянно (Магілёўская губерня). Захаваліся звесткі, што ў 1889 г. жыў у Віцебску на Кавальскай вуліцы.

Далейшы лёс невядомы.

Зноскі

1. Шыбека, З. Нарыс гісторыі Беларусі (1795—2002). — Мінск, 2003. — С. 129.