Аляксандр II (імператар расійскі)

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Аляксандр II (значэнні).

Аляксандр II Мікалаевіч, (17 (29) красавіка 1818, Масква — 1 (13) сакавіка 1881, Пецярбург) — імператар Расійскай Імперыі з 18 лютага (2 сакавіка) 1855 па 1 (13) сакавіка 1881, старэйшы сын імператара Мікалая I і Аляксандры Фёдараўны.

Аляксандр II Мікалаевіч
руск.: Александр II Николаевич
12-ы імператар Усерасійскі 18 лютага (3 сакавіка) 1855 — 1 (13) сакавіка 1881
Каранацыя	26 жніўня (7 верасня) 1856
Папярэднік	Мікалай I
Пераемнік	Аляксандр III
Спадчыннік	Мікалай (да 1865), пасля Аляксандр III
Нараджэнне	17 (29) красавіка 1818[1] Малы Мікалаеўскі палац[d], Масква, Маскоўская губерня, Расійская імперыя[2]
Смерць	1 (13) сакавіка 1881[3] (62 гады) Зімні палац, Палацавая акруга[d], Санкт-Пецярбург, Расійская імперыя[4]
Месца пахавання	Петрапаўлаўскі сабор
Род	Гальштэйн-Готарп-Раманавы[d]
Бацька	Мікалай I, імператар расійскі[1]
Маці	Аляксандра Фёдараўна, жонка Мікалая I[1]
Жонка	Марыя Аляксандраўна[1][5][…] і Кацярына Міхайлаўна Далгарукава[d][6][7]
Дзеці	Мікалай Аляксандравіч, сын Аляксандра II[d][8][9][…], Аляксандр III, імператар расійскі[10][1], Уладзімір Аляксандравіч[d][1][11], Аляксей Аляксандравіч[1][12], Сяргей Аляксандравіч[d][1][13], Павел Аляксандравіч[1][14], Аляксандра Аляксандраўна[d], Марыя Аляксандраўна[d][1][15][…], Георгій Аляксандравіч Юр'еўскі[d], Вольга Аляксандраўна Юр'еўская[d], Яўген Іванавіч Аляксееў[d], Багдан Агінскі[d][16], Antoinette Bayer[d][16], Joseph Raboxicz[d][16], Prince Boris Yourievsky[d][16] і Кацярына Аляксандраўна Юр'еўская[d][16][6]
Веравызнанне	праваслаўе
Аўтограф
Манаграма
Ваенная служба
Званне	генерал-фельдмаршал
Узнагароды	Ордэн Святога Андрэя Першазванага Ордэн Святога Георгія I ступені Ордэн Святога Георгія IV ступені Ордэн Святога Аляксандра Неўскага Ордэн Святой Ганны I ступені Кавалер ордэна Серафімаў Кавалер Вялікага крыжа Каралеўскага венгерскага ордэна Святога Стэфана Ордэн Белага арла
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Атрымаў хатнюю адукацыю. Па дасягненні паўналецця 22 красавіка 1834 (дзень прынясенні ім прысягі) Спадчыннік-цэсарэвіч быў уведзены сваім бацькам у склад асноўных дзяржаўных інстытутаў Імперыі: у 1834 у Сенат, у 1835 уведзены ў склад Свяцейшага Сінода, з 1841 член Дзяржаўнага Савета, у 1842 — Камітэта міністраў. У 1837 годзе Аляксандр здзейсніў вялікае падарожжа па Расіі і наведаў 29 губерніяў Еўрапейскай часткі, Закаўказзя і Заходняй Сібіры, а ў 1838—1839 гадах пабываў у Еўропе.

Воінская служба ў будучага імператара праходзіла даволі паспяхова. У 1836 годзе ён ужо стаў генерал-маёрам, з 1844 года поўны генерал, камандаваў гвардзейскай пяхотай. З 1849 года Аляксандр — начальнік ваенна-навучальных устаноў, старшыня Сакрэтных камітэтаў па сялянскай справе 1846 і 1848 гадоў. Падчас Крымскай вайны 1853—1856 гадоў з аб’яўленнем Пецярбургскай губерні на ваенным становішчы камандаваў усімі войскамі сталіцы.

Першым з яго важных рашэнняў пасля ўступлення на прастол было заключэнне Парыжскага міру ў сакавіку 1856 года. У сувязі з каранаваннем у жніўні 1856 года ён абвясціў амністыю дзекабрыстам, петрашэўцам, удзельнікам Польскага паўстання 1830—1831 гадоў, прыпыніў на 3 года рэкруцкія наборы, а ў 1857 годзе ліквідаваў ваенныя паселішчы.

Усвядоміўшы першачарговую важнасць рашэння сялянскага пытання, ён на працягу 4-х гадоў праяўляў імкненне адмяніць прыгоннае права. Прытрымваючыся ў 1857—1858 гадах «астзейскага варыянту» беззямельнага вызвалення сялян, ён у канцы 1858 года пагадзіўся на выкуп сялянамі надзельнай зямлі ва ўласнасць, гэта значыць на праграму рэформы, распрацаваную лібераламі, сумесна з аднадумцамі з серады грамадскіх дзеячаў (М. А. Мілюцін, Я. І. Растоўцаў, Ю. Ф. Самарын, У. А. Чаркаскі; Вял. кн. Алена Паўлаўна і інш.).

Пры яго падтрымцы былі прыняты Земскае палажэнне 1864 года і Гарадавое палажэнне 1870 года, Судовыя статуты 1864 года, ваенныя рэформы 1860-1870-х гадоў, рэформы народнай адукацыі, цэнзуры, адмена цялесных пакаранняў.

Аляксандр II упэўнена і паспяхова вёў традыцыйную імперскую палітыку. Перамогі ў Каўказскай вайне былі здабыты ў першыя гады яго праўлення. Удала скончылася пасоўванне ў Сярэднюю Азію (у 1865—1881 гадах у склад Расіі ўвайшла вялікая частка Туркестана). Пасля доўгага супраціву ён вырашыўся на вайну з Турцыяй 1877—1878 гадоў.

Пасля прыгнечання Польскага паўстання 1863—1864 гадоў і замаху Д. У. Каракозава на яго жыццё 4 красавіка 1866 года Аляксандр II пайшоў на саступкі ахавальнаму курсу, якія выказаліся ў прызначэнні на вышэйшыя дзяржаўныя пасты Д. А. Талстога, Ф. Ф. Трэпава, П. А. Шувалава. У 1867 годзе Аляска (Руская Амерыка) была перададзеная Злучаным Штатам.

Рэформы працягваліся, але млява і непаслядоўна, амаль усе дзеячы рэформ за рэдкім выключэннем, атрымалі адстаўку. У канцы свайго праўлення Аляксандр схіліўся да ўводзін у Расіі абмежаванага грамадскага прадстаўніцтва пры Дзяржаўным савеце.

Перажыў некалькі пакушэнняў: Каракозава (1866), Беразоўскага (1867), Салаўёва (1879), Халтурына (1880). 1 (13) сакавіка 1881 Аляксандр II быў смяротна паранены на набярэжнай Екацярынінскага канала ў Пецярбургу бомбай, кінутай нарадавольцам Ігнатам Грынявіцкім.

Зараз помнікі Аляксандру II усталяваны ў Маскве, Хельсінкі і Сафіі.

Дзеці

• ад 1-га шлюбу:
  • сыны: Мікалай, Аляксандр III, Уладзімір, Аляксей, Сяргей і Павел
  • дочкі: Аляксандра і Марыя
• ад 2-га шлюбу:
  • сыны: Георгій і Барыс
  • дочкі: Вольга і Кацярына

Гл. таксама

• Рэскрыпты Аляксандра II

Зноскі

1. Александр II // Энциклопедический словарь / под ред. И. Е. Андреевский — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1890. — Т. I. — С. 402–411.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q21073092'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q23892884'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q19908137'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q4065721'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q602358'></a>
2. Deutsche Nationalbibliothek Record #118501860 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 11 снежня 2014.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578'></a>
3. Deutsche Nationalbibliothek Record #118501860 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 9 красавіка 2014.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578'></a>
4. Deutsche Nationalbibliothek Record #118501860 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 30 снежня 2014.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578'></a>
5. Мария Александровна // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1896. — Т. XVIIIа. — С. 636–637.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q19908137'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q21451633'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q602358'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q23892931'></a>
6. Kindred Britain

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q75653886'></a>
7. (unspecified title) Праверана 7 жніўня 2020.
8. Николай Александрович // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1897. — Т. XXI. — С. 129.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q23892936'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q19908137'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q602358'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q24468290'></a>
9. Николай Александрович // Русский биографический словарь — СПб.: 1914. — Т. 11. — С. 357–365.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q25860411'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q21175482'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1960551'></a>
10. Александр III // Энциклопедический словарь / под ред. И. Е. Андреевский — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1890. — Т. I. — С. 411–413.

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q602358'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q23892884'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q19908137'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q22344515'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q4065721'></a>
11. Владимир Александрович // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1892. — Т. VIа. — С. 644.

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q23892903'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q19908137'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q602358'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q21451679'></a>
12. Алексей Александрович // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1905. — Т. доп. I. — С. 81. — 956 с.

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q23892463'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q19908137'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q602358'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q24330056'></a>
13. Сергий Александрович // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1900. — Т. XXIXа. — С. 651–652.

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q19908137'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q602358'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q23892965'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q24492045'></a>
14. Павел Александрович // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1897. — Т. XXIIа. — С. 552.

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q19908137'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q602358'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q23892947'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q24471578'></a>
15. Мария Александровна // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1896. — Т. XVIIIа. — С. 637.

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q19908137'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q23892931'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q602358'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q21451669'></a>
16. Lundy D. R. The Peerage

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q67129259'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q21401824'></a>