Анры Філіп Петэн

Анры́ Філі́п Петэ́н (фр.: Henri Philippe Pétain; 24 красавіка 1856 — 23 ліпеня 1951) — французскі ваенны і палітычны дзеяч. Кіраўнік калабарацыянісцкага ўрада Вішы падчас Другой сусветнай вайны.

Анры Філіп Петэн
фр.: Henri Philippe Pétain фр.: Philippe Pétain
Кіраўнік французскай дзяржавы[d] 11 ліпеня 1940 — 20 жніўня 1944
Нараджэнне	24 красавіка 1856(1856-04-24)[1][2][…] Кашы-а-ля-Тур[d], Другая французская імперыя
Смерць	23 ліпеня 1951(1951-07-23)[3][2][…] (95 гадоў) Порт-Жуанвіль[d], Л’Іль-д’Ё[d], дэпартамент Вандэя, рэгіён Пеі-дэ-ла-Луар, Метраполія Францыі, Францыя[4]
Месца пахавання	tomb of Philippe Pétain[d]
Імя пры нараджэнні	фр.: Henri Philippe Bénoni Omer Joseph Pétain
Бацька	Omer-Venant Pétain[d]
Маці	Clotilde Legrand[d]
Жонка	Annie Pétain[d]
Веравызнанне	Каталіцкая Царква
Член у	Акадэмія маральных і палітычных навук[d] Французская акадэмія (15 жніўня 1945)[5]
Адукацыя	Ваенная школа Сен-Сір
Дзейнасць	палітык
Аўтограф
Род войскаў	Узброеныя сілы Францыі[d]
Званне	дывізіённы генерал[d][1], brigadier general[d][1], палкоўнік[d][1], lieutenant-colonel[d][1], Battalion Chief[d][1], capitaine[d][1], marshall lieutenant[d][1], second lieutenant[d][1] і маршал Францыі[d]
Камандаваў	Вердэнская аперацыя, Рыфская вайна, 118th Infantry Regiment (France)[d], 33rd Infantry Regiment (France)[d], Q2818137?, Q2816218?, 2-я армія і Army Group Centre (France)[d]
Бітвы	Першая сусветная вайна Вердэнская аперацыя Рыфская вайна Другая сусветная вайна
Узнагароды	Crosses of Military Merit[d] маршал Францыі[d] (21 лістапада 1918) Патрон спецыяльнай ваеннай школы Сен-Сір[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Другая сусветная вайна і супрацоўніцтва з Германіяй

Маршал Анры Філіп Петэн вітае Адольфа Гітлера ў Монтуар-сюр-ле-Луар 24 кастрычніка 1940.

17 мая 1940 года, праз тыдзень пасля пачатку нямецкага наступу на Захадзе, Петэн быў прызначаны намеснікам старшыні ва ўрадзе Поля Рэйно. У чэрвені 1940 пасля разгрому Францыі ў Другой сусветнай вайне Петэн, якому тады было ўжо 84 гады, узначаліў як прэм’ер-міністр калабарацыянісцкі ўрад (рэжым Вішы). Маршал асабіста сустрэўся з Гітлерам 24 кастрычніка 1940, забяспечыў яму поўную падтрымку і з таго часу кіраваў паўднёвай часткай Францыі (паўночная была акупаваная немцамі). Сам тэрмін «калабарацыянізм» (літар. «супрацоўніцтва») належыць Петэну, які ў радыёзвароце 30 кастрычніка 1940 заклікаў нацыю супрацоўнічаць (фр.: collaborer) з акупантамі. Урад Петэна кантраляваў таксама калоніі, хоць паступова калоніі Францыі адмовіліся яму падпарадкоўвацца (1940 — Французская Экватарыяльная Афрыка і ціхаакіянскія тэрыторыі; 1941 — Сірыя і Ліван; 1942 — Мадагаскар) і прызналі лонданскі ўрад генерала дэ Голя.

Маршал Петэн быў абвешчаны нацыянальным сходам у горадзе Вішы 10 ліпеня 1940 «кіраўніком Французскай дзяржавы» (фр.: Chef d'État Français) і надзелены дыктатарскімі паўнамоцтвамі: яму былі перададзеныя правы ўсіх галін улады скасаванай Трэцяй Рэспублікі. У далейшым ён выдаваў указы з гэтым тытулам, да якога быў далучаны маршальскі. Акрамя таго, ён, як французскія прэзідэнты, традыцыйна быў са-князем Андоры. Урад Петэна быў прызнаны большасцю дзяржаў, у тым ліку ЗША і СССР. Першапачаткова ён узначальваў урад сам, але потым у 1942 прызначыў прэм'ер-міністрам П’ера Лаваля. Пасля таго, як у лістападзе 1942 германскія войскі акупавалі ўсю Францыю, вішысцкі ўрад працягваў існаваць, але ўлада яго стала амаль чыста намінальнай.

Зноскі

1. Léonore database — ministère de la Culture.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q2886420'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q384602'></a>
2. Blond G. Philippe Petain // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741'></a>
3. Петен Анри Филипп // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135'></a>
4. http://www.lavie.fr/archives/1995/07/13/leur-foi-guidait-leur-combat-mgr-rodhain-l-evangile-par-la-charite,1808703.php Праверана 17 кастрычніка 2018.
5. Французская акадэмія — 1635. Праверана 3 чэрвеня 2022.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q161806'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q377066'></a>