Аркадзь Цімафеевіч Аверчанка

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых людзей з прозвішчам Аверчанка.

Аркадзь Цімафеевіч Аверчанка (27 сакавіка 1881 — 12 сакавіка 1925) — рускі пісьменнік-сатырык, тэатральны крытык^[5].

Аркадзь Аверчанка
руск.: Аркадий Тимофеевич Аверченко
Асабістыя звесткі
Псеўданімы	Ave[1], Волк[1], Фома Опискин[1], Медуза-Горгона[1] і Фальстаф[1]
Дата нараджэння	15 (27) сакавіка 1880[2]
Месца нараджэння	Севастопаль, Севастопальскае граданачальства[d], Таўрычаская губерня, Расійская імперыя[3]
Дата смерці	12 сакавіка 1925(1925-03-12)[3][4][…] (44 гады)
Месца смерці	Нове-Места, Прага, Чэхаславакія[4]
Пахаванне	Ольшанскія могілкі
Грамадзянства	Расійская імперыя
Альма-матар	Дніпроўскі нацыянальны ўніверсітэт імя Алеся Ганчара
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	пісьменнік, сатырык, крытык
Жанр	сатыра
Мова твораў	руская
Творы на сайце Lib.ru
Творы ў Вікікрыніцах
Медыяфайлы на Вікісховішчы
Цытаты ў Вікіцытатніку

Біяграфія

Дарэвалюцыйнае жыццё

Нарадзіўся 27 сакавіка 1880 года ў Севастопалі ў сям’і небагатага купца Цімафея Аверчанкі і Сусаны Сафронавай, дачкі адстаўнога салдата з Палтаўскай вобласці. Аверчанка не атрымаў ніякай пачатковай адукацыі, бо з прычыны дрэннага зроку не мог доўга займацца.

Працаваць пачаў рана, у 15 гадоў. З 1896 па 1897 год ён служыў малодшым пісарам у транспартнай канторы Севастопаля. Пратрымаўся там нядоўга, крыху больш за год, і пасля апісаў гэты перыяд свайго жыцця ў іранічнай «Аўтабіяграфіі», а таксама ў гісторыі «Пра параходныя гудкі».

У 1896 годзе Аверчанка з’ехаў працаваць канторшчыкам у Данбас, на Бранскі руднік. На рудніку ён прапрацаваў чатыры гады, напісаўшы пасля некалькі апавяданняў пра тамтэйшае жыццё («Увечары», «Маланка» і інш.). У пачатку 1900-х ён разам з кіраўніцтвам руднікоў пераехаў у Харкаў, дзе 31 кастрычніка 1903 годзе ў газеце «Паўднёвы край» з’явілася яго першае апавяданне «Як мне давялося застрахаваць жыццё». Сам Аверчанка лічыў сваім літаратурным дэбютам апавяданне «Праведнік».

У 1906—1907 гадах ён, цалкам закінуўшы службу, рэдагуе сатырычныя часопісы «Штык» і «Меч», а ў 1907 годзе гэтыя выданні зрабіліся першай сталай трыбунай Аверчанкі, дзе ён вёў амаль усе часткі пад шматлікімі псеўданімамі. Але яго звольнілі з праўлення са словамі: «Вы добры чалавек, але ні чорта не здольны». У студзені 1908 года Аверчанка з’ехаў у Санкт-Пецярбург.

У 1908 годзе ён зрабіўся сакратаром сатырычнага часопіса «Страказа»^[6][7] (пасля пераназванага ў «Сатырыкон») і ў тым жа годзе — яго рэдактарам. Аверчанка многія гады паспяхова працаваў у калектыве часопіса з вядомымі людзьмі — Тэфі, Сашам Чорным, Восіпам Дымавым, М. Рэмізавым (Рэ-мі) і інш. Менавіта там з’явіліся яго самыя бліскучыя гумарыстычныя апавяданні. За час працы Аверчанкі ў «Сатырыконе» гэты часопіс зрабіўся незвычайна папулярным, а для Аверчанкі праца ў выданні была цэнтральнай вяхой творчай біяграфіі. У 1911—1912 гадах Аверчанка двойчы з’ездзіў у падарожжа па Еўропе са сваімі сябрамі-сатырыконцамі, і гэтыя падарожжы далі яму шмат матэрыялу для творчасці: у 1912 годзе выйшла яго папулярная кніга «Экспедыцыя сатырыконцаў у Заходнюю Еўропу».

Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі усё рэзка змянілася. У ліпені 1918 года бальшавікі закрылі «Новы Сатырыкон» разам з іншымі апазіцыйнымі выданнямі. Аверчанка і ўвесь калектыў часопіса адмоўна ставіліся да савецкай улады, і, каб вярнуцца ў родны Севастопаль (у Крым, заняты белымі), Аверчанку давялося шмат праз што прайсці і перабрацца праз акупаваную немцамі Украіну.

З ліпеня 1919 года Аверчанка працаваў у газеце «Поўдзень» (пасля — «Поўдзень Расіі»), агітуючы за дапамогу добраахвотніцкаму войску.

15 лістапада 1920 года Севастопаль быў узяты чырвонымі. За некалькі дзён да гэтага Аверчанка на адным з апошніх параходаў з’ехаў у Канстанцінопаль. Там ён адчуў сябе больш-менш утульна, бо ў той час у горадзе было шмат рускіх бежанцаў.

Жыццё ў эміграцыі

Магіла Аверчанка, Прага, Альшанскія могілкі.

У 1921 годзе ў Парыжы ён апублікаваў зборнік памфлетаў «Тузін нажоў у спіну рэвалюцыі», названы Леніным «высокаталенавітай кніжкай… злоснага да шаленства белагвардзейца»^[8]. Яго героі — дваране, купцы, чыноўнікі, ваенныя, рабочыя — з настальгіяй успамінаюць пра мінулае жыццё. За ім выйшаў зборнік «Тузін партрэтаў у фармаце будуару».

13 красавіка 1922 года Аверчанка пераехаў у Сафію, затым у Бялград. Але ні ў адным з гэтых гарадоў ён надоўга не застаўся, а выправіўся 17 чэрвеня 1922 года ў Прагу. У 1923 годзе ў берлінскім выдавецтве «Поўнач» выйшаў яго зборнік эмігранцкіх апавяданняў «Запіскі прастадушнага». Жыццё ўдалечыні ад Радзімы было для Аверчанкі вельмі цяжкім, і гэтай тэме прысвечаныя многія яго творы, у прыватнасці, апавяданне «Трагедыя рускага пісьменніка».

У Чэхіі Аверчанка адразу зрабіўся папулярным: яго творчыя вечары карысталіся шумным поспехам, а многія апавяданні былі перакладзеныя на чэшскую мову.

У 1925 годзе, пасля аперацыі па выдаленні вока, Аркадзь Аверчанка сур’ёзна захварэў. 28 студзеня яго ў амаль непрытомным стане паклалі ў клініку пры Пражскай гарадской бальніцы з дыягназам «аслабленне сардэчнай цягліцы, пашырэнне аорты і склероз нырак». Выратаваць яго не змаглі, і раніцай 12 сакавіка 1925 года ён памёр. Пахаваны на Альшанскіх могілках у Празе.

Апошняй працай пісьменніка быў раман «Жарт мецэната», напісаны ў Сопаце ў 1923 годзе, а выдадзены ў 1925-м пасля яго смерці.

Зноскі

1. Аверченко Аркадий Тимофеевич // Литераторы Санкт-Петербурга. XX век / под ред. О. В. Богданова

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q124670547'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q108611244'></a>
2. Аверченко Аркадий Тимофеевич // ПроДетЛит — 2019.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q124821483'></a>
3. Большая российская энциклопедия — М.: Большая российская энциклопедия, 2004. Праверана 11 лістапада 2021.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1768199'></a>
4. Archiv hl. m. Prahy, Matrika zemřelých české pravoslavné církve u sv. Mikuláše, sign. ČPRAV Z2, s. 27 — Т. ČPRAV Z2. — С. 27.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q105319160'></a>
5. Большая Российская энциклопедия: В 30 т. / Председатель науч.-ред. совета Ю. С. Осипов. Отв. ред. С. Л. Кравец. Т. 1. А — Анкетирование. — М.: Большая Российская энциклопедия, 2005. — 766 с.: ил.: карт.
6. Михайлов О. Н. Два портрета (предисловие) // сборник «Аркадий Аверченко. Тэффи. Юмористические рассказы». — Минск: Мастацкая літаратура. — 1990. — ISBN 5-340-00599-2.
7. Куприн А. Аверченко и «Сатирикон» // Сегодня. Рига. — 29 марта. — 1925.
8. Зарница. Константинополь. — 1921. — № 15.