Бела Бартак

Бе́ла Ві́ктар Я́наш Ба́ртак (венг.: Bartók Béla Viktor János [ˈbɒrtoːk ˈbeːlɒ]; 25 сакавіка 1881, Надзьсентміклаш, Банат, Аўстра-Венгрыя, цяпер г. Сынікалау-Марэ, Румынія — 26 верасня 1945, Нью-Ёрк, ЗША) — венгерскі кампазітар, піяніст і музыказнаўца-фалькларыст. Прадстаўнік экспрэсіянізму ў музыцы. Прэмія імя Л. Кошута 1948.

Бела Бартак
венг.: Bartók Béla
Асноўная інфармацыя
Дата нараджэння	25 сакавіка 1881(1881-03-25)[1][2][…]
Месца нараджэння	Сынікалау-Марэ[d], жудзец Тыміш, Румынія[3]
Дата смерці	26 верасня 1945(1945-09-26)[4][1][…] (64 гады)
Месца смерці	Нью-Ёрк, штат Нью-Ёрк, ЗША[5]
Месца пахавання	могілкі Фэрнкліф[d] Фаркашрэці[d]
Краіна	Венгрыя[6]  ЗША[7]
Бацька	Béla Bartók[d]
Маці	Paula Voit[d]
Жонка	Ditta Pásztory-Bartók[d] і Márta Ziegler[d]
Дзеці	Péter Bartók[d] і Béla Bartók[d]
Альма-матар	Музычная акадэмія Ферэнца Ліста (1903)[8] Gymnasium Grösslingová[d]
Месца працы	Музычная акадэмія Ферэнца Ліста Nyugat[d]
Музычная дзейнасць
Педагог	László Erkel[d], István Thomán[d] і Hans von Koessler[d]
Прафесіі	кампазітар, classical pianist, харэограф, музыказнавец, музычны педагог, музычны этнограф, выкладчык універсітэта, збіральнік народнай музыкі, музыкант, піяніст, палітык
Інструменты	фартэпіяна
Выхаванцы	Joseph Kosma[d], Fritz Reiner[d], Sándor Veress[d], György Sándor[d], Alice Carrard[d], Ilona Vincze-Kraus[d], Imre Balabán[d] і Emma Kodály[d]
Грамадская дзейнасць
Партыя	беспартыйны
Член у	Венгерская акадэмія навук
Узнагароды	прэмія імя Кошута (1948) прэмія апякунскага савета «Грэмі»[d] (1984) Honorary Member of the International Society for Contemporary Music[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы
bartok.hu (венг.)

Біяграфія

Скончыў у 1903 годзе Будапешцкую музычную акадэмію па класах фартэпіяна і кампазіцыі, у 1907—1934 гг. яе прафесар. У 1920—1930-я гг. выступаў як піяніст у краінах Еўропы, у ЗША, СССР. З 1940 года ў ЗША.

Творчасць

Збіраў і вывучаў венгерскую сялянскую песню, румынскі, славацкі, сербскі, харвацкі, заходне-ўкраінскі фальклор (больш за 30 тыс. узораў); аўтар навуковых прац. На аснове фальклору склаўся самабытны дынамічны музычны стыль Бартака, які арганічна спалучыў старажытную квартава-пентатонную аснову венгерскай сялянскай песні з найноўшымі музычна-выразнымі сродкамі прафесійнай музыкі, узбагаціў яе метрарытмічную і тэмбравую палітру. У творах 1910—1920-х гг. выкарыстоўваў наватарскія элементы дадэкафоніі, атанальнасць, політанальнасць і інш.

Сярод твораў: опера «Замак герцага Сіняя Барада» (паст. 1918), балеты «Драўляны прынц» (1917) і «Цудоўны мандарын» (1926); сімфанічная паэма «Кошут» (1903); Танцавальная сюіта (1923); Музыка для струнных, ударных і чэлесты (1936); Дывертысмент для струннага аркестра (1939), Канцэрт для аркестра (1943), 3 фартэпіянныя і 2 скрыпічныя канцэрты; 6 струнных квартэтаў; Саната для 2 фартэпіяна і ударных інструментаў; фартэпіянны цыкл «Мікракосмас»; хары а капэла і з фартэпіяна; цыклы песень і інш.

Зноскі

1. Stevens H. Bela Bartok // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741'></a>
2. Béla Bartók // Internet Broadway Database — 2000. Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q31964'></a>
3. Deutsche Nationalbibliothek Record #118506900 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 11 снежня 2014.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578'></a>
4. Барток Бела // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 27 верасня 2015.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135'></a>
5. Барток Бела // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135'></a>
6. LIBRIS — Каралеўская бібліятэка Швецыі, 2018. Праверана 24 жніўня 2018.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q953058'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1798125'></a>
7. https://books.google.hu/books?id=ppHoEX_6v10C&pg=PA28
8. http://lfze.hu/lexikon_nagy_elodok/lexikon-1861