Валдэмарпілс

Валдэмарпілс (лат.:  Valdemārpils, да 1920 г. — Сасмакен, да 1926 г. — Сасмака) — горад у паўночна-заходняй частцы Латвіі, у Талсінскім раёне. Адлегласць ад Рыгі складае 130 км, ад Талсі — 15 км. Горад знаходзіцца на заходнім беразе возера Сасмака, каля падножжа Паўночна-курскага ўзвышша.

Горад Валдэмарпілс лат.: Valdemārpils Сцяг Герб Краіна  Латвія Статус краявы горад Рэгіён Курзэмэ Край Талсінскі Каардынаты 57°22′14″ пн. ш. 22°35′31″ у. д.HGЯO Заснаваны 1917 Ранейшыя назвы Сасмакен, Сасмака Плошча 3 км² Водныя аб’екты Q23649150? Насельніцтва 1402 [1] чалавек (2016) Шчыльнасць 467.3 чал./км² Часавы пояс UTC+2, летам UTC+3 Тэлефонны код (+371) 632 Паштовы індэкс LV-3260[2] Код ATVK 0880217[3] Афіцыйны сайт valdemarpils.lv (лат.) Валдэмарпілс на карце Латвіі

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гісторыя

Першая згадка пра горад Сасмаген (Sasmagen), а дакладней, пра сядзібу, што стаяла на яго месцы, датуецца 1582 г. Хаця шмат стагоддзяў дагэтуль тут знаходзілася паселішча куршаў, пра якіх засталася згадка ў выглядзе кургана Dupurkalns. На пачатку 17 ст. на месцы будучага горада ўтварылася цэлае паселішча вольных гандляроў і рамеснікаў (на 1628 г. у ім жыло каля 25-30 сем’яў). А ў сярэдзіне 19 ст. паселішча зрабілі сталіцай яўрэйскай абшчыны (так, у 1863 г. яўрэі скаладалі ажно 83,1 % жыхароў мястэчка). У 1834 г. паселішчу былі нададзены некаторыя гарадскія правы (у прыватнасці, права збіраць падаткі), аднак статус сапраўднага горада Сасмака набыла толькі ў 1917 г. Нарэшце, у 1926 г. горад набыў сваю сучасную назву, назваўшыся Валдэмарпілс у гонар слыннага культурнага і грамадкага дзеяча Крыш’яніса Валдэмарса, які паходзіў з ваколіц горада.

Насельніцтва

Год Колькасць 1863 1 423 1881 1 774 1897 1 833 1920 959 [4] 1925 1 064 1930 1 130 1935 1 135 1959 2 057 [4] 1970 1 078 [4] 1979 1 313 [4] Год Колькасць 1989 1 574 [4] 1991 1 600 [4] 2000 1 489 [4] 2001 1 491 [4] 2002 1 454 [4] 2003 1 448 [4] 2004 1 459 [4] 2005 1 441 [4] 2006 1 391 [4] 2007 1 404 [4] Год Колькасць 2008 1 401 [4] 2009 1 410 [4] 2010 1 393 [4] 2011 1 382 2012 1 238 [4] 2013 1 331 [4] 2014 1 296 [4] 2015 1 287 [4] 2016 1 252 [5] 2017 1 222 [6] Год Колькасць 2018 1 199 [4] 2019 1 169 [7] 2020 1 168 [8] 2021 1 165 [9] 2022 1 129 [10] 2023 1 119 [11] 2024 1 135 [12]

Большасць жыхароў горада — латышы (94,8 % ў 1999 г.).

Культура і адукацыя

У Валдэмарпілсе дзейнічае адна сярэдняя школа. Таксама тут знаходзяцца два музеі: дзяржаўны рэгіянальны (так званы Novada muzejs, прысвечаны гісторыі і культуры края) і прыватны Музей лесу (разам з невялічкім дэндралагічным паркам).

Гістарычныя помнікі

Евангелічна-лютэранская царква

Цэнтр горада прызнаны архітэктурным помнікам 17-19 ст. Самым старым будынкам з’яўляецца лютэранская царква (1646 г.). Праваслаўная царква стаіць з 1889 г. На поўначы горада, у Сасмакскім парку, знаходзіцца прыгожая сядзіба, збудаваная ў 1870-80-х гадах у неагатычным стылі. Недалёк ад яе расце самая тоўстая ліпа ў Балтыйскіх краінах (акружнасць дрэва роўная 8,5 м, узрост — прыкладна 350 год).

Зноскі

1. «Latvijas iedzīvotāju skaits pašvaldībās pagastu dalījumā» (лат.)
2. Кніга паштовых індэксаў Латвіі — красавік 2011 (лат.)
3. Класіфікатар адміністрацыйных тэрыторый і тэрытарыяльных адзінак Латвіі — 16 лютага 2011 (лат.)
4. http://pop-stat.mashke.org/latvia-cities.htm
5. Office of Citizenship and Migration Affairs — 1990.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q23012016'></a>
6. Central Statistical Bureau of Latvia Праверана 11 верасня 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q39420022'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q33102669'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q55566450'></a>
7. Central Statistical Bureau of Latvia Праверана 2 чэрвеня 2019.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q39420022'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q33102669'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q55566450'></a>
8. Central Statistical Bureau of Latvia Праверана 19 лютага 2021.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q39420022'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q33102669'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q55566450'></a>
9. Central Statistical Bureau of Latvia Праверана 15 чэрвеня 2021.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q39420022'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q33102669'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q55566450'></a>
10. Pilsētu (blīvi apdzīvotu) un lauku (reti apdzīvotu) teritoriju iedzīvotāju skaits reģionos, pilsētās, novados un pagastos (pēc administratīvi teritoriālās reformas 2021. gadā) – Teritoriālā vienība, Laika periods un Rādītāji — Central Statistical Bureau of Latvia. Праверана 22 снежня 2022.

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q39420022'></a>
11. Iedzīvotāju skaits pēc tautības reģionos, pilsētās, novados, pagastos, apkaimēs un blīvi apdzīvotās teritorijās gada sākumā (pēc administratīvi teritoriālās reformas 2021. gadā) 2021 - 2022 — Central Statistical Bureau of Latvia. Праверана 2 кастрычніка 2023.

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q39420022'></a>
12. Iedzīvotāju skaits pēc tautības reģionos, pilsētās, novados, pagastos, apkaimēs un blīvi apdzīvotās teritorijās gada sākumā (pēc administratīvi teritoriālās reformas 2021. gadā) — Central Statistical Bureau of Latvia. Праверана 19 чэрвеня 2024.

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q39420022'></a>