Возны

Во́зны — службовая асоба ў Польшчы XIII—XVIII стст. і Вялікім Княстве Літоўскім XVI—XVIII стст.^[1]

Пратазы, апошні возны Трыбунала (ілюстрацыя Міхала Эльвіра Андрыёлі да «Пана Тадэвуша» Адама Міцкевіч).

Да 2-й паловы XVI ст. у Вялікім Княстве Літоўскі такія абавязкі выконвалі прызначаныя віжы^[1]. У 1551 годзе шляхта дамаглася права выбіраць павятовых віжаў з аселай шляхты на ўзор возных на Падляшшы. У 2-й палове XVI ст. абраных віжаў пачалі называць вознымі, некаторы час прызначаныя віжы і абраныя возныя дзейнічалі адначасова, але да канца XVI ст. пасада віжа знікла.^[2]

Вознага прызначаў ваявода па прадстаўленні земскага суда і шляхты. У кожным павеце было некалькі возных, галоўнага з іх называлі генералам (енералам). Возны дастаўляў асобам позвы ў суд, пры патрэбе дастаўляў у суд і саміх пазваных асоб, уводзіў ва ўладанне маёнткамі, аглядаў месцы і сляды злачынства, праводзіў апазнанне, допыт падазронага, сведак, пацярпелых, вызначаў памеры шкоды і іншае. Вынікі дзеянняў і дазнанняў паведамляў суду пісьмовай рэляцыяй. Пры выкананні абавязкаў павінен быў мець з сабою панятых — дух шляхціцаў. Узнагароду за службу атрымліваў ад асоб, па справах якіх дзейнічаў.^[1]