Вудага (рака)

У гэтага тапоніма ёсць і іншыя значэнні, гл. Вудага (значэнні).

Ву́дага^[3] (Удага, Удуга, Вудуга) — рака ў Чэрыкаўскім раёне Магілёўскай вобласці Беларусі, правы прыток ракі Сож (басейн Дняпра).

Вудага
Характарыстыка
Даўжыня	37 км
Басейн	261 км²
Расход вады	1,5 м³/с
Вадацёк
Выток
• Месцазнаходжанне	за 2 км на поўнач ад вёскі Селішча
• Вышыня	173[1] м
• Каардынаты	53°46′55″ пн. ш. 31°13′58″ у. д.HGЯO
Вусце	Сож
• Месцазнаходжанне	каля горада Чэрыкаў
• Вышыня	134,1[2] м
• Каардынаты	53°35′03″ пн. ш. 31°25′17″ у. д.HGЯO
Ухіл ракі	1,2 м/км
Размяшчэнне
Водная сістэма	Сож → Дняпро → Чорнае мора
Краіна	Беларусь
Рэгіён	Магілёўская вобласць
Раён	Чэрыкаўскі раён
выток вусце
— выток, — вусце

Назва

Назва балцкага паходжання. Адпачатная балцкая форма тыпу *Udegà.^{[крыніца?]}

Корань *Ud- адносіцца да старабалцкай гідранімічнай асновы Vad- : Ved- : Ud-.^{[крыніца?]}

Да балцкага *vad- / ud- «вада».^{[крыніца?]} Ад яго з устаўным -n- літоўскае vanduo, прускае (w)undan, unds.^{[крыніца?]}

Без устаўнога -n- у гідронімах (у аднаасноўных тыпу літоўскага гідроніма Vadagà / Vedegà, у двухасноўных тыпу прускага Asege-wad «Яршовае возера», яцвяжскага Ясельда^[4]), таксама на моўнай перыферыі: латышскае vada «поплаў», літоўскае vadė, vadaksnis «месца, якое залівае вада» (адсунулася, каб саступіць вытворным ад vesti «весці»: vadas «правадыр», vada «нагода; кіраванне».^{[крыніца?]})

Далей да індаеўрапейскага «воднага» кораня *aṷed- : aud- : ūd-, якое ад *aṷ(e)- «апырскваць, увільгатняць, цячы»^[5][6].

Корань *Ud-, пашыраны пашыральнікам -r-, у назвах літоўскай ракі Ūdara^[7], ракі і возера Удрай^[ru] (у басейне Ловаці). Пазнейшы варыянт кораня Выд- у назве сожскай ракі Выдраж / Выдрыжа / Выдра (прыток Сажа)^[8], а таксама ў назве ракі Выдзега^[ru] (у басейне ракі Удрай). Форма Выд- ад Ud-, і назва *Udega (> Выдзега) мяркуецца адпачатнай формай і для назвы Удага.^{[крыніца?]}

Назва Удага ўтвораная з дапамогай пашыральніка -g-, які добра вядомы ў літоўскім назва- і словаўтварэнні: напрыклад, ežys «вожык» (этымалагічна «калючы») — ežegys «ёрш („калючая“ рыба)»^[9][10]. Гэты пашыральнік у балцкіх назвах верхнедняпроўскіх рэк Рыдага (< *Rūdaga) «Рудая (рака)», Лапуга «Лісіная (рака)»^[11].

Назва значыць «Плыткая (рака)».^{[крыніца?]}

Гідраграфія

Даўжыня ракі 37 км. Плошча вадазбору 261 км². Сярэдні нахіл воднай паверхні 1,^[12] м/км. Сярэдні расход вады 1,5^[12] м³/с. Выток ракі знаходзіцца за 2 км у напрамку на поўнач ад вёскі Селішча, вусце каля паўночна-ўсходняй ускраіны горада Чэрыкаў. Даліна ракі ў вярхоўі невыразная, ніжэй вёскі Жытнёў трапецападобная, шырынёй 400—600 м, у вусці да 1 км. Пойма двухбаковая, шырынёй 100—150 м. Рэчышча Вудагі звілістае. Шырыня рэчышча ў ніжнім цячэнні складае да 15^[12] м.

Асноўныя прытокі — Казёл (Вудажка) (левы), Малая Вудажка (правы).

Каля ракі вёскі Селішча, Забачэў, Жытнёў, Юны Пахар, Тур’е. Каля вёскі Пабеда ў басейне Вудагі, на прытоку ракі Малая Вудажка, сажалка.