Герб Літвы

Герб Літвы, Віціс (літ.: Vytis — вершнік) — дзяржаўны герб Літвы; вызначаны 15-м артыкулам Канстытуцыі Літоўскай Рэспублікі, прынятай рэферэндумам 1992 года, і апісаны ў Законе аб дзяржаўным гербе.

Герб Літвы з 1992 г. Аўтар праекта — мастак Арунас Каждайліс
Версіі
Герб прэзідэнта Літвы
Дэталі
Суб’ект	Літва
Зацверджаны	1 студзеня 1382
Заснаванне	1 студзеня 1382
Выкарыстанне	Часовы герб Літоўскай Рэспублікі 1990-1992 Аўтар праекта — скульптар Юозас Зікарас

Гісторыя

Герб Літвы 1990—1991 гг.

У 1919 годзе незалежная Літоўская дзяржава ўзяла сабе герб былога Вялікага Княства Літоўскага — «Пагоню», пад назвай «Віціс». Прыняцце старажытнага герба мусіла падмацаваць прэтэнзіі маладой Літоўскай Рэспублікі на гістарычную пераемнасць з Вялікім Княствам Літоўскім.

Аднак у 1920—1930-я гады многія дзяржаўныя дзеячы Літвы паказвалі на неадпаведнасць герба менавіта літоўскай гістарычнай традыцыі, у літоўскім друку агучваліся прапановы змяніць назву краіны на Жамойць, а герб — на жамойцкага Мядзведзя^[1]. У 1935 годзе прэм’ер-міністр Літоўскай Рэспублікі Ёзас Тубаліс^[lt] афіцыйна прызнаў не літоўскае (славянскае^[1]) паходжанне Пагоні і паведаміў, што ідзе праца па стварэнні новага дзяржаўнага герба. Напэўна, гэту працу перарвалі падзеі 1939—1940 гадоў^[2][3].

У 1940 годзе, калі Літва ўвайшла ў склад СССР, «Віціс» быў забаронены для ўжытку.

Напярэдадні распаду Савецкага Саюза, «Віціс» разам з іншымі гістарычнымі сімваламі стаў сімвалам нацыянальнага адраджэння Літвы.

У 1988 годзе атрымаў статус нацыянальнага сімвала ў Літоўскай ССР, з 11 сакавіка 1990 года стаў яе дзяржаўным сімвалам, 10 красавіка 1990 года атрымаў афіцыйны статус герба, зацверджаны Вярхоўным Саветам Літоўскай ССР.

Назва

Пошук літоўскага слова для азначэння герба ВКЛ «Пагоні» пачаўся ўжо ў XVII ст. Тым часам Канстанцін Шырвід прапаноўваў два словы — waykitoias (прыблізны пераклад з літ.: «чалавек, які ганяе каго-небудзь») і waykimas (прыблізны пераклад з літ.: «праследаванне»).^[4]

У літоўскамоўнай літаратуры канца XVIII — пачатку XIX ст. «Пагоню» звычайна звалі Vaikymas (Праследаванне). У сярэдзіне XIX ст. Сіманас Даўкантас прапанаваў свой неалагізм výtis (з малой літары і з націскам на першым складзе), але не для азначэння «Пагоні» цалкам, а толькі для яе вершніка — рыцара. Для азначэння ж «Пагоні» цалкам слова «Vytís» (з вялікай літары і з націскам на другім складзе) упершыню ўжыў Мікалоюс Акелаіціс (Mikalojus Akelaitis) у 1884 годзе.^[4]

Да канца XIX ст. слова «Vytis» стала агульнапрынятым у Літве для азначэння «Пагоні». Аднак, яшчэ працяглы час трывалі спрэчкі пра націскны склад — першы або другі. Толькі ў 1930-я гады з гэтым вызначыліся — спыніліся на «Výtis».^[4]

Структура

На чырвоным фоне геральдычнага шчыта намаляваны сярэбраны вершнік у латах на белым кані, з паднятым у правай руцэ над галавой сярэбраным мячом. На левым плячы вершніка сіні шчыт з падвойным залатым крыжам. Сядло і аброць у каня сіняга колеру, дзяржальня мяча, страмёны, злучэнні збруі і іншыя дэталі — залатога колеру. У каня хвост падняты ўверх.

Выкарыстанне

Карыстацца пячаткамі, бланкамі дакументаў, вокладкамі і тытульнымі старонкамі друкаваных выданняў з Гербам Літвы маюць права

• Сейм Літвы і падначаленыя ўстановы,
• Прэзідэнт Літоўскай Рэспублікі, Урад Літвы і яго ўстановы, міністэрствы,
• Банк Літвы,
• Адміністрацыі начальнікаў паветаў,
• Канстытуцыйны суд і суды, Генеральная пракуратура і тэрытарыяльныя пракуратуры,
• Дэпартамент дзяржаўнай бяспекі і яго тэрытарыяльныя падраздзяленні, Служба спецыяльных расследаванняў, установы паліцыі,
• дыпламатычныя прадстаўніцтвы і консульскія ўстановы,
• установы самакіравання, якія не маюць усталяваных афіцыйных гербаў, дзяржаўныя ўстановы адукацыі і навукі,
• прыставы і натарыусы, некаторыя іншыя службовыя асобы (напрыклад, старасты ў мясцовасцях, дзе адсутнічаюць установы грамадзянскай метрыкацыі, выкарыстоўваюць гербавую пячатку пры рэгістрацыі смерці і здзяйсненні натарыяльных дзеянняў).

На пячатках вершнік (элемент дзяржаўнага герба) адлюстроўваецца без поля геральдычнага шчыта.

Галерэя

• 
  Мядзведзь — гістарычны герб Жамойці (XVI—XVIII стагоддзі)
• 
  Герб Жамойцкага княства. Каля 1586 г.
• 
  Герб княстваў і абласцей Беларускіх і Літоўскіх на гербе Расійскай імперыі
• 
  Адзін з варыянтаў герба Літвы (1920)
• 
  Герб, які выкарыстоўваўся на банкнотах і плакатах ў 1920–1930 гады
• 
  Малюнак герба Ю. Зікараса (1925 г.), які выкарыстоўваўся на манетах Літвы да 1940 г.
• 
  Герб, які выкарыстоўваўся на марках і ў чыгуначным ведамстве ў 1930-я гады
• 
  Герб з пашпарта Літоўскай Рэспублікі 1940 года
• 
  Герб Літоўскай ССР
• 
  Герб Літоўскай рэспублікі ў 1990—1991 гадах^[5][6][7][8]
• 
  Літоўская марка 1991 года з дзяржаўным гербам
• 
  Вялікі герб Літвы

Гл. таксама

• Сцяг Літвы