Гарыфуна

Гары́фуна (саманазвы: Garifuna, Karif) —– аравакская мова, родная мова гарыфунаў. Распаўсюджана на Карыбскім ўзбярэжжы краін Цэнтральнай Амерыкі і ў астраўной краіне Сент-Вінсент і Грэнадзіны. Колькасць носьбітаў (2014 г.) — 154 000 чал.^[1]

Гарыфуна
Саманазва	Garifuna, Karif
Краіны	Беліз, Гандурас, Гватэмала, Нікарагуа, Сент-Вінсент і Грэнадзіны
Рэгіёны	Вест-Індыя, Лацінская Амерыка
Арганізацыя, якая рэгулюе	—
Агульная колькасць носьбітаў	154000
Статус	уразлівая[d]
Класіфікацыя
Аравакская  Паўночна-аравакская   Та-аравакская      Гарыфуна
Моўныя коды
ISO 639-1	—
ISO 639-2	—
ISO 639-3	cab
WALS	grf
Atlas of the World’s Languages in Danger	294, 1834, 1861 і 1893
Ethnologue	cab
ELCat	3472
IETF	cab
Glottolog	gari1256

Гісторыя

Па свайму паходжанню гарыфуна з'яўляецца крэольскай мовай. Асновай для яе стала мова аравакаў-іньеры, якія насялялі Малыя Антыльскія астравы. Фарміраванне адбывалася ў некалькі этапаў:

• Змяшэнне з мовай карыбаў, якія заваявалі Малыя Антыльскія астравы ў XII — XV стст.
• Запазычанне лексікі афрыканцаў у выніку іх асіміляцыі індзейцамі на востраве Сент-Вінсент у XVII ст.
• Лексічны ўплыў французскай і англійскай моў у XVIII ст.
• Лексічны ўплыў іспанскай мовы пасля перасялення гарыфунаў у Цэнтральную Амерыку ў 1797 г.

Слоўнікавы запас утрымоўвае словы наступнага паходжання:

• 45% аравакскага
• 25% карыбскага
• 15% французскага
• 10% англійскага
• 5% іспанскага, афрыканскага і англійскай марской тэрміналогіі

У нашы дні ўжываецца пераважна ў вуснай форме, у тым ліку на радыё^[2].

Асаблівасці

Для гарыфуна характэрна наяўнасць жаночай і мужчынскай моў^[3] з асобнай стылістыкай маўлення і лексікай.

У 2008 г. мова гарыфунаў, а таксама іх музыка і танцы прызнаны ЮНЕСКА нематэрыяльнай спадчынай чалавецтва^[4].

Зноскі

1. Garifuna
2. ethnologue.com
3. History of Garifuna Language (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 19 лютага 2015. Праверана 14 студзеня 2015.
4. unesco.org

Сусветная спадчына ЮНЕСКА