Жодзень

Жодзень — возера ў Беларусі, у Гарадоцкім раёне Віцебскай вобласці ў басейне ракі Свіна, за 32 км на паўночны захад ад горада Гарадок, каля вёскі Ноўка, за 0,4 км на поўдзень ад вёскі Прудок.

Жодзень
Морфаметрыя
Вышыня над узроўнем мора	143,6 м
Даўжыня	1,1 км
Шырыня	0,9 км
Плошча	0,5 км²
Даўжыня берагавой лініі	3,58 км
Басейн
Плошча вадазбору	62,3 км²
Упадаюць	рака Копань, 2 ручаі
Выцякаюць	рака Копань
Размяшчэнне
Краіна	Беларусь
Рэгіён	Віцебская вобласць
Жодзень
Жодзень

Назва

Назва Жодзень балцкага паходжання. У ёй вылучаецца балцкі гідранімічны корань žod- / žad-.

Той жа корань у рачных і азёрных назвах *Жодзінка, Жадунь, Жодуч^[1], Няжодка, Пражода, а таксама ў двухасноўных гідронімах Валажода і Лебяжода (Лібажода)^[2].

Балцкія гідранімічныя аналагі — літоўскія рачныя назвы Žadalis, Žadikė, Žad-upys. Корань Žad- звязаны з моўным гняздом, у якім літоўскае žadas «мова, маўленне; прытомнасць», žodis «слова», žasti «прамаўляць; разгаворваць»^[3].

Значэнне мусіла прасунуцца ад «мовіць» да «цячы», так жа сама як стараіндыйскае nadī «рака, водная плынь» пайшло ад *nad- «гучаць, шумець, раўсці, цурчэць»^[4].

Пашыральнік -in- аднаўляецца і ў балцкай воднай назве Чэусен (Чэусень) на Верхнім Павоччы^[5], у назве возера Жовін "Рыбнае"^[6].

Значэнне азёрнай назвы Жодзень можна перадаць як «Праточнае (возера)». У Жодзень прыцякаюць тры ручаіны і дзве выцякаюць (адна напрамую ў раку Свіна, другая ў яе ж, але праз азёры Бярэзінец і Вялікая Восмата).

«Праточныя» азёры таксама маглі называцца з выкарыстаннем балцкага гідранімічнага кораня ab- (як Аболі ці Абстэрна).

Каля Жодзенскага возера — азёры з балцкімі назвамі Арлея, Восмата, Обаль (праз яго цячэ рака Обаль), Обалінец (на пэўным аддаленні на захадзе ад ракі Обаль).

Гідраграфія

Плошча паверхні возера 0,5 км². Даўжыня 1,1 км. Найбольшая шырыня 0,9 км. Даўжыня берагавой лініі 3,58 км. Плошча вадазбору 62,3 км². Катлавіна возера лопасцевай формы. Схілы катлавіны вышынёй 2—3 м, пад лесам і хмызняком, на ўсходзе разараныя. Праз возера працякае рака Копань^[7] з возера Беразінец, упадаюць 2 ручаі (на поўдні ручай з возера Соміна).

У возеры водзяцца лешч, шчупак, акунь, плотка і іншыя віды рыб.

Зноскі

1. О. Цинкаловський. Стара Волинь і Волинське Полісся (Краєзнавчий словник — від найдавніших часів до 1914 року). Т. 1. Вінніпег, 1984. С. 398.
2. В. Н. Топоров, О. Н. Трубачев. Лингвистический анализ гидронимов Верхнего Поднепровья. Москва, 1962. С. 202.
3. A. Vanagas. Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. — Vilnius, 1981. — С. 395—396.
4. В. Н. Топоров. Речь и река/речка (из области мнимых этимологичнских парадоксов) // Исследования по этимологии и семантике. Т. 2: Индоевропейские языки и индоевропейцы. Кн. 2. Москва, 2006. С. 205.
5. Топоров В. Н. Балтийский элемент в гидронимии Поочья III // Балто-славянские исследования 1988—1996. Москва, 1997. С. 294.
6. В. Н. Топоров, О. Н. Трубачев. Лингвистический анализ гидронимов Верхнего Поднепровья. Москва, 1962. С. 5, 187.
7. На картах N-35-12 і N-35-24 — Прудніца