Звонкі велярны выбухны зычны

Звонкі велярны выбухны — зычны гук, які часта сустракаецца ў многіх мовах. Гэты гук пазначаецца знакам ɡ у Міжнародным фанетычным алфавіце і g у сістэме X-SAMPA.

• Месца ўтварэння: Велярны
• Спосаб ўтварэння: Выбуховы
• Тып фанацыі: Звонкі
• Шумны

Звонкі велярны выбухны зычны
ɡ
Выява
Нумар па МФА	110
Юнікод (hex)	U+261
HTML (decimal)	ɡ
X-SAMPA	g
Кіршэнбаўм	g
Кірыліца	г
МФА Брайля	⠛
Іншыя абазначэнні	ग گ

Прыклады

Мова	Слова	МФА	Пераклад	Заўвагі
Англійская	ɡame	[ɡeim]	гульня	Гл. англійскую фаналогію
Беларуская	ганак	[ɡа́нак]	-	Гл. Беларуская фанетыка
Руская	где	[ɡdjε]	дзе
Украінская	ґанок	[ˈɡɑ.n̪ɔk]	ганак	Гл. Украінская фанетыка

У беларускай мове

У старабеларускай мове перадаваўся пісьмова двузнакам «кг» пры транслітарацыі лацінскае літары «G». Сёння — рэдкі гук у сучаснай беларускай мове, але належыць да яе фанетычнага складу, бо ўтвараецца фанетычна (напр. у слове анекдот — [ан'эɡдо́т]). Яго глухі адпаведнік — voiceless velar plosive (глухі велярны выбухны, [к]).

Гук г выбухное мае тэндэнцыю да пераходу ў г фрыкатыўнае/г фарынгальнае. Паводле «Гукаў беларускай мовы», розніца паміж [γ] (г фрыкатыўным) і [г] (г выбухным) не мае фаналагічнага значэння.

Для перадачы выбухнога [г] у склад алфавіта, зацверджанага першай нарматыўнай граматыкай беларускай мовы Б. А. Тарашкевіча ўвайшоў знак Ґ. Але вымаўленне [г] выбухнога ў беларускай мове абмежавана вузкім колам слоў, таму спецыяльны знак не знайшоў распаўсюджання ў выдавецкай практыцы і быў выключаны з алфавіта ў перапрацаваным выданні «Беларускай граматыкі» 1929 года^[1].

У класічнай беларускай лацінцы дапускацца факультатыўнае выкарыстанне літары «g» для абазначэння гуку. У сучаснай сістэме транслітарацыі літарамі лацінскага алфавіта гук ніяк не абазначаецца.

Паміж носьбітамі мовы ўзнікаюць спрэчкі наконт вымаўлення запазычанняў, калі ў мове-крыніцы вымаўляўся г выбухны. Прыклад: Garfield — [гарфілд] ці [γарфілд].

Этымалагічны

• Абрызглы
• Агата (імя) (як варыянт)
• Агрэст
• Бразгат
• Возгры
• Вэдзгаць
• Габлі
• Габрусь (імя) (як варыянт)
• Газа
• Газэта (як варыянт)
• Ганак
• Гарнец
• Гвалт (ад інда-еўрапейскага кораня *ǵʰwel-)
• Гераічны (як варыянт)
• Гергетаць
• Гірса
• Глузд
• Гмахі
• Гонта
• Граніца (як варыянт)
• Графа (як варыянт)
• Грошы (як варыянт)
• Груца
• Гузік
• Гузы
• Густ (як варыянт)
• Джгаць
• Зграбны
• Зграя
• Ізгой
• Інтэлігенцыя (як варыянт)
• Лезгінка
• Лязг [к]
• Мазгі
• Нягеглы
• Плявузгаць
• Розгі
• Рэзгіны
• Цуглі
• Цэгла
• Цяглі
• Швагер

Узнікае фанетычным шляхам

• Эксгумацыя
• Экзамен
• Анекдот
• Пакгаўз
• Вакзал

Зноскі

1. А. I. Яновіч. Станаўленне графічнай сістэмы беларускай літаратурнай мовы новага перыяду // Беларуская мова: хрэстаматыя: вучэбны дапаможнік / аўт.-склад. З. І. Бадзевіч і інш. — Мн.: Изд-во Юнипресс, 2005. ISBN 985-474-560-0.