Кадмій

Запыт «Cd» перанакіроўваецца сюды; гл. таксама іншыя значэнні.

Кадмій (лац.: Cadmium) Cd — хімічны элемент II групы перыядычнай сістэмы; атамны нумар 48. Метал серабрыста-белага колеру з сіневатым адлівам.

48 Серабро ← Кадмій → Індый Перыядычная сістэма элементаў 48Cd
Вонкавы від простага рэчыва
Мяккі коўкі серабрыста-шэры метал
Уласцівасці атама
Імя, сімвал, нумар	Ка́дмій / Cadmium (Cd), 48
Атамная маса (малярная маса)	112,411 а. а. м. (г/моль)
Электронная канфігурацыя	[Kr] 4d10 5s2
Радыус атама	154 пм
Хімічныя ўласцівасці
Кавалентны радыус	148 пм
Радыус іона	(+2e) 97 пм
Электраадмоўнасць	1,69 (шкала Полінга)
Электродны патэнцыял	−0,403[1]
Ступені акіслення	2
Энергія іанізацыі (першы электрон)	867,2 (8,99) кДж/моль (эв)
Тэрмадынамічныя ўласцівасці простага рэчыва
Шчыльнасць (пры з. у.)	8,65 г/см³
Тэмпература плаўлення	594,1 K
Тэмпература кіпення	1 038 K
Цеплыня плаўлення	6,11 кДж/моль
Цеплыня выпарэння	59,1 кДж/моль
Малярная цеплаёмістасць	26,0[1] Дж/(K·моль)
Малярны аб'ём	13,1 см³/моль
Крышталічная рашотка простага рэчыва
Структура рашоткі	гексаганальная
Параметры рашоткі	a=2,979 c=5,618 Å
Суадносіны c/a	1,886
Тэмпература Дэбая	209 K
Іншыя характарыстыкі
Цеплаправоднасць	(300 K) 96,9 Вт/(м·К)

48	Кадмій
Cd 112,411
4d105s²

Прыродны кадмій складаецца з 8 стабільных ізатопаў з атамнымі нумарамі 106, 108, 110—114^[2].

Прыродныя крыніцы

У свабодным выглядзе ў прыродзе не сустракаецца. Мінералы — грынакіт CdS, мантэпаніт CdO, атавіт CdCO₃— надзвычай рэдкія. Практычна заўсёды ўтрымліваецца разам з цынкам у поліметалічных рудах. Атрымліваецца як пабочны прадукт пры перапрацоўцы цынкавых, свінцова-цынкавых і медна-цынкавых руд.

Асноўныя вытворцы — Кітай, Паўднёвая Карэя, Японія.

Прымяненне

У асноўным кадмій ідзе на пакрыццё дэталей (кадміраванне) аўтамабіляў, танкаў, самалётаў, караблёў, паверхня якіх пастаянна падвяргаецца ўздзеянню агрэсіўнага асяроддзя.

Кадмій дадаецца пры вырабе кантактнага (тралейбуснага) дроту для павышэння ўстойлівасці супраць сцірання токапрыёмнікамі.

Вялікая колькасць кадмію ідзе на выраб адмоўных пласцін электрычных акумулятараў (найбольш вядомы — акумулятар нікелева-кадміевы).

З ізатопу кадмію ¹¹³Cd, які валодае каласальнай здольнасцю паглынаць цеплавыя нейтроны, робяць аварыйныя стрыжні для атамных рэактараў.

Сульфід CdS і селенід CdSe валодаюць паўправадніковымі ўласцівасцямі.

Зноскі

1. Химическая энциклопедия: в 5-ти т. / Редкол.: Кнунянц И. Л. (гл. ред.). — М.: Советская энциклопедия, 1990. — Т. 2. — С. 280. — 671 с. — 100 000 экз.
2. Физическая энциклопедия. Т. 2. Добротность — Магнитооптика / Гл. ред. А. М. Прохоров. — М.: Советская энциклопедия, 1990. — Т. 2. — 702 с. — 100 000 экз. — ISBN 5-85270-061-4. (руск.)