Казьма-Дзям’янаўскі манастыр (Мінск)

Казьма-Дзям’янаўскі манастыр — уніяцкая, магчыма, перад тым праваслаўная манаская грамада і комплекс яе маёмасці ў Менску да пачатку XVII ст.

Манастыр
Казьма-Дзям’янаўскі манастыр
Краіна	Вялікае Княства Літоўскае
Месцазнаходжанне	Мінск (?—1617)

Узнік не раней за 1510 год пры царкве Святых Казьмы і Дзям’яна. У 1510 годзе сярод менскага кліру згаданы «поп козмодемяньскии Фома», запісаны пасля настаяцеляў-ігуменаў Узнясенскага і Мікольскага манастыроў і менскага пратапопа, але перад іншымі менскімі «папамі»^[1]. Пэўна ўжо быў да 1615 года, калі архімандрыт менскі Афанасій Пакоста названы адначасова настаяцелем Узнясенскага і Казьмядзям’янскага манастыроў.

Размяшчаўся на ўзвышшы, якое пасля пажару 1547 года пачалі забудоўваць як новы цэнтр горада — Новы (Верхні) Рынак. Да манастыра са старога Нізкага Рынку ішла Казьмадзям’янаўская вуліца, як пішуць некаторыя аўтары — адна з найстарэйшых у Менску, але на чым яны грунтуюцца не ясна.

У 1600 годзе група шляхціцаў «… в месте Минском… на шпиталь и школу при церкви Св. Кузьмы и Демьяна напавши секли и стреляли, … по месту ездичи и ходечи на ратушу стреляли, …»^[2]. Такім чынам, ратушу на Новым Рынку пабудавалі да 1600 года^[3]. Пры манастыры, калі ён ужо існаваў, як вынікае, да таго часу была школа^[4] і шпіталь.

Пасля 1615 года архімандрыт менскі Афанасій Пакоста абмяняў з менскім магістратам «кгрунт церковный Кузмодемъянский, людми оселы, такъже в рынку подле того пляца их лежачый» на «пляц пустый» каля пабудаванай у 1598 годзе царквы Святога Духа «в рынку противъ ратуша лежачый» для пабудовы базыльянскага манастыра. У 1617 годзе абмен пацверджаны архімандрыту Пакосту прывілеем караля Жыгімонта Вазы.^[5]

Пазней Казьма-Дзям’янаўскі манастыр не згадваецца. Царква святых Казьмы і Дзям’яна існавала як прыходская да 1633 года, калі на яе месцы пабудавалі касцёл кляштара бернардзінак^[6].