Камедыя-балет

Камедыя-балет (фр.: Comédie-ballet) — тэатральны жанр, які аб’ядноўваў дыялог, танец, пантаміму, спевы і інструментальную музыку. Быў пашыраны ў Францыі з 17 стагоддзя, на Беларусі з 18 стагоддзя.

Шарль-Нікаля Кашэн (Малодшы). Прадстаўленне камедыі-балета «Прынцэса Наварская» з нагоды шлюбу дафіна Людовіка  (руск.) і інфанты Марыі Тэрэзы Рафаэлы Іспанскай  (руск.) 23 лютага 1745 года

Гісторыя

Стваральнікам жанру лічыцца Мальер, які аб’яднаў камедыю з упадабаным выглядам прыдворных забавак — балетам.^[1] Балетныя элементы маглі быць часткай дзеяння або ўключацца ў яго ў выглядзе самастойных дывертысментаў.^[2] Камедыйныя сцэны выконваліся пры гэтым акцёрамі, членамі трупы Мальера, а балетныя — аматарамі з ліку прыдворнай шляхты, у тым ліку самога караля і прынцаў.^[1] Асноўная інтрыга перадавалася праз дыялогі, аднак у спектакль, які ўяўляў сабой сінтэз некалькіх відаў мастацтваў, маглі таксама ўключацца вакальныя нумары.^[3]

Разам з кампазітарамі Ж.-Б. Люлі, М. А. Шарпанцье, балетмайстрам П. Башанам і дэкаратарам К. Вігарані  (англ.) Мальер ажыццявіў пастаноўку сваіх камедый-балетаў: «Дакучныя  (руск.)» (1661), «Шлюб па прымусу  (руск.)» (1664), «Прынцэса Эліды  (руск.)» (1664), «Лекаванне каханнем  (руск.)» (1665), «Камічная пастараль  (руск.)» (1666—1667), «Сіцыліец, або Любоў-жывапісец» (1666—1667), «Жорж Дандэн  (руск.)» (1668), «Спадар дэ Пурсаньяк  (руск.)» (1669), «Мешчанін у дваранах  (руск.)» (1670), «Цудоўныя каханкі  (руск.)» (1670), «Графіня д’Эскарбаньяс» (1671), «Псіхея  (руск.)» (1671), «Прытворнахворы  (руск.)» (1673).

Жанр аказаў значны ўплыў на наступнае развіццё французскага музычнага тэатра, з’явіўшыся важным этапам на шляху да «музычных трагедый» (tragedies lyriques) Ж.-Б. Люлі, камічнай оперы 18 стагоддзя і пантамімнага балета Ж. Ж. Навера.

На Беларусі

Першыя паказы камедый-балетаў на Беларусі пачаліся з 1749 года ў Нясвіжскім тэатры Радзівілаў («Убачанае не мінае» Ф. У. Радзівіл, перапрацоўка «Цудоўных каханкаў» Мальера). Камедыі-балеты былі састаўной часткай камедый і фарсаў Мальера, пастаўленных у Нясвіжы («Лекар па прымусу», 1750; «Сганарэль» і «Мешчанін у дваранах», абодва 1751; «Маскарыль», 1752; «Жорж Дандэн», 1757), Навагрудку («Прытворнахворы», 1761).

Блізкая да камедыі-балета камедыя М. Цяцерскага «Шлюб, пастаўлены дагары нагамі штучкамі Арлекіна» (Забельскі школьны тэатр, паміж 1790—1791).