Кохтла-Ярвэ

Ко́хтла-Я́рвэ (эст.: Kohtla-Järve) (з 1946 г.) — горад на паўночным усходзе Эстоніі, у павеце Іда-Вірумаа. Транспартны вузел на шашы Талін — Нарва — Пецярбург (Расія) і станцыя на чыгунцы Талін — Нарва. Пяты па плошчы і па колькасці насельніцтва горад Эстоніі.

Горад Кохтла-Ярвэ эст.: Kohtla-Järve Герб Сцяг Краіна  Эстонія Каардынаты 59°24′ пн. ш. 27°17′ у. д.HGЯO Кіраўнік Людміла Янчанка[d] Заснаваны 1946 Плошча 68,77 км² Насельніцтва 44 492 чалавек (2010) Часавы пояс UTC+2, летам UTC+3 Тэлефонны код 372 Афіцыйны сайт kjlv.ee (эст.)(руск.) Кохтла-Ярвэ на карце Эстоніі

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Геаграфія

Адміністрацыйныя раёны Кохтла-Ярвэ: 1-Ярвэ, 2-Ахтмэ, 3-Ору, 4-Сомпа, 5-Кукрузэ.

Кохтла-Ярвэ знаходзіцца на паўночным усходзе Эстоніі, у павеце Іда-Вірумаа. Складаецца з 5 асобных раёнаў (эст.: linnaosad):

• Ярвэ
• Ахтмэ
• Ору
• Сомпа
• Кукрузэ.

Планіроўка горада вельмі своеасаблівая. Яго раёны раскіданыя па вялікай тэрыторыі, і хоць насельніцтва горада меней за 40 тыс. чалавек, аднак адлегласць паміж раёнамі Ярвэ і Ору складае каля 20 км.

Гісторыя

Рэшткі замку ў Ярвэ

Першыя згадкі пра паселішча на тэрыторыі сучаснага Кохтла-Ярвэ адносяцца да 1241 года. На той час гэта была вёска Ярвэ (Jeruius), згаданая ў Дацкай пазямельнай кнізе. Тамсама згаданая і вёска Кукрузэ (Kukarus) — цяпер гэта адзін з раёнаў Кохтла-Ярвэ. Яшчэ адно паселішча на месцы сучаснага раёна Сомпа згадана ў 1420 годзе (Soenpe).

Мясцовыя жыхары даўно ведалі пра вялізныя паклады гаручых сланцаў у ваколіцах, аднак не выкарыстоўвалі іх у практычных мэтах. Толькі на пачатку XX стагоддзя былі праведзены даследаванні, якія паказалі, што сланцы могуць выкарыстоўвацца як у якасці паліва, так і сыравіны для хімічнай прамысловасці. У 1919 ужо ў незалежнай Эстоніі было створана аб'яднанне «Дзяржаўная сланцавая прамысловасць» і распачалася здабыча сланцаў як шахтавым, так і адкрытым спосабам. У 1924 непадалёк ад чыгуначнай станцыі Кохтла быў пабудаваны завод па вытворчасці сланцавае алівы, а побач пачаў расці рабочы пасёлак, які атрымаў назву Кохтла-Ярвэ. У сярэдзіне 30-х ён складаўся з некалькіх рабочых кварталаў — Кява, Вахекюля, Паванду.

У Другую сусветную вайну немцы разглядалі гэты рэгіён як істотную крыніцу паліва, аднак поўнамаштабную распрацоўку распачаць не паспелі.

Пасля вайны здабыча сланцаў усё болей павялічвалася дзеля патрэбаў савецкай прамысловасці. 15 чэрвеня 1946 рабочы пасёлак Кохтла-Ярвэ атрымаў статус горада і цягам наступных дваццаці гадоў уключыў у свае межы суседнія пасёлкі і гарады: Кохтлу і Кукрузэ ў 1949; Йыхві, Ахтмэ і Сомпу ў 1960; Ківіылі, Ору, Пюсі і Війвікану ў 1964. Да 1980 года колькасць насельніцтва дасягнула 90 000 чалавек у асноўным за кошт рабочых, якія прыбывалі з розных куткоў СССР.

Па развале Саюза Йыхві, Ківіылі і Пюсі былі вылучаны са складу Кохтлы-Ярвэ ў асобныя гарады, а Кохтла атрымала статус пасёлку. Значна зменшылася здабыча і перапрацоўку сланцу, як след вялікая колькасць жыхароў з'ехала на працаўладкаванне ў Талін або Расію.

Насельніцтва

Станам на 2012 год у горадзе пражывала 37 965 чалавек^[1]. Найбуйнейшыя часткі Кохтлы-Ярвэ — Ярвэ (каля 22,3 тыс. чал. у 2010) і Ахтмэ (прыкладна 18,8 тыс.).

Прыкладна 14 700 чалавек — пенсіянеры. Прыкладна чатыры пятыя — рускія або рускамоўныя жыхары, пятая частка — эстонцы, астатнюю доля складаюць каля чатырох дзясяткаў нацыянальнасцей^[2].

Год Колькасць 2011 37 201 [3] 2014 37 198 [4] 2015 36 622 [5] Год Колькасць 2016 35 928 [6] 2017 35 187 [7] 2018 34 394 [8] Год Колькасць 2019 33 743 [9] 2020 33 154 [10] 2021 32 577 [11] Год Колькасць 2022 33 498 [12] 2023 33 675 [13] 2024 33 434 [14]

Адукацыя

Дзейнічаюць 6 сярэдніх і 8 базавых школаў, 3 прафесійна-тэхнічныя вучылішча, Вірумааскі каледж Талінскага тэхнічнага ўніверсітэта. Інстытут сланцаў Талінскага тэхнічнага ўніверсітэта.

Славутасці

• «Стары горад» — даваенная частка
• Музей сланцаў
• Плошча Вірула

Возера ў парку

Гарады-пабрацімы

• Нордэрштэт, Германія
• Кедайней, Літва
• Сланцы, Расія
• Кінгісеп, Расія
• Оўтакумпу, Фінляндыя
• Кемі, Фінляндыя
• Умеа, Швецыя

Вядомыя ўраджэнцы і жыхары

• Анастасія Уладзіміраўна Верамеенка (нар. 1987) — беларуская баскетбалістка.
• Хейна Мандры — эстонскі акцёр.

Зноскі

1. Eesti statistika 2012 Архівавана 7 ліпеня 2013. (эст.)
2. Kohtla-Järve linna arengukava 2007-2016 (эст.) (PDF)(недаступная спасылка). Kohtla-Järve city council (1 чэрвеня 2011). Архівавана з першакрыніцы 19 сакавіка 2012. Праверана 17 снежня 2014.
3. 2011 Population and Housing Census Праверана 14 ліпеня 2014.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q698848'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q4350770'></a>
4. Дэпартамент статыстыкі Эстоніі — 1991. Праверана 30 жніўня 2014.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q3738605'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q33102669'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q55560439'></a>
5. Дэпартамент статыстыкі Эстоніі — 1991. Праверана 27 мая 2015.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q3738605'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q33102669'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q55560439'></a>
6. Дэпартамент статыстыкі Эстоніі — 1991.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q3738605'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q33102669'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q55560439'></a>
7. Дэпартамент статыстыкі Эстоніі — 1991. Праверана 30 мая 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q3738605'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q33102669'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q55560439'></a>
8. Дэпартамент статыстыкі Эстоніі — 1991. Праверана 17 мая 2018.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q3738605'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q33102669'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q55560439'></a>
9. Дэпартамент статыстыкі Эстоніі — 1991. Праверана 9 чэрвеня 2019.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q3738605'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q33102669'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q55560439'></a>
10. Дэпартамент статыстыкі Эстоніі — 1991. Праверана 10 лістапада 2020.

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q3738605'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q33102669'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q55560439'></a>
11. Дэпартамент статыстыкі Эстоніі — 1991. Праверана 29 мая 2021.

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q3738605'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q33102669'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q55560439'></a>
12. Дэпартамент статыстыкі Эстоніі — 1991. Праверана 18 чэрвеня 2022.

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q3738605'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q33102669'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q55560439'></a>
13. Дэпартамент статыстыкі Эстоніі — 1991. Праверана 8 ліпеня 2023.

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q3738605'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q33102669'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q55560439'></a>
14. Statistical Database of Statistics Estonia Праверана 1 верасня 2024.

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q59640277'></a>