Літоўскія традыцыйныя крыжы

Крыждзірбісце — традыцыйнае літоўскае мастацтва апрацоўкі і ўпрыгажэння крыжоў. Уключана ЮНЕСКА ў Спіс нематэрыяльнай культурнай спадчыны чалавецтва.

Літоўскія традыцыйныя крыжы
Краіна паходжання	Літва[1]
Статус нематэрыяльнай культурнай спадчыны	Рэпрэзентатыўны спіс нематэрыяльнай культурнай спадчыны чалавецтва[d][1] і Шэдэўры вуснай і нематэрыяльнай культурнай спадчыны[d][1]
Апісана на сайце	ich.unesco.org/en… (англ.) ich.unesco.org/fr… (фр.) ich.unesco.org/es… (ісп.)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Серэкіяй, царкоўны крыж

Крыж у Швянібрасцісе, Кедайняйскі раён

Выраб крыжоў складае важную частку літоўскай культуры. Хоць у цяперашні час яны звязаны з каталіцкай рэлігіяй — асноўнай рэлігіяй літоўцаў — літоўскія крыжы бяруць пачатак з дахрысціянскіх вераванняў літоўцаў і звязаны з язычніцкімі слупамі, якія сімвалізуюць сусветнае дрэва^[2]. На думку безыменнага аўтара з сайта travel.lt, пасля ўваходжання Літвы ў склад Расійскай імперыі ў пачатку XIX стагоддзя узвядзенне крыжоў было забаронена^[3], а крыжы сталі таксама адным з сімвалаў літоўскага народа. Узвядзенне крыжоў было таксама забаронена ў савецкі перыяд^[3].

Звычайна крыжы выразаюцца з дуба, часам ўтрымліваюць таксама металічныя элементы. Майстры, якія вырабляюць крыжы, былі вандроўнымі рамеснікамі і перамяшчаліся па ўсёй краіне. Самым знакамітым разьбяром крыжоў быў Вінцас Свірскіс (1835-1916), ад якога захавалася каля 50 крыжоў.

Стылізаваныя крыжы (літ.: Lietuviškasis kryžius) ставілі ля дарог, на могілках, каля дамоў, а таксама каля цэркваў. Крыжы маглі спалучаць элементы архітэктуры, скульптуры, жывапісу і мастацкага кавання, і былі вышынёй ад аднаго да пяці метраў. Часта літоўскія крыжы ўтрымліваюць сімвалы сонца, геаметрычныя сімвалы, выявы раслін, птушак, а таксама дрэва жыцця. Часам каля іх ставяць невялікія статуі. Крыжы сустракаюцца па ўсёй Літве, але іх асабліва шмат у Жамойці, Аўкштайціі і Дзукіі^[3].

Каля Шаўляя размешчана Гара крыжоў — пагорак, на якім устаноўлены каля 50 тысяч крыжоў.

Зноскі

1. Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity, Liste représentative du patrimoine culturel immatériel de l’humanité, Lista Representativa del Patrimonio Cultural Inmaterial de la Humanidad

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q4435332'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q110319947'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q84036549'></a>
2. Cosmology of the Ancient Balts — 3. The concept of the World-Tree Архівавана 28 ліпеня 2013. (from them 'lithuanian.net' website. Accessed 2008-12-26.)
3. The Official Lithuanian Travel Guide