Маскоўская вуліца (Мінск)

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Вуліца Маскоўская.

Вуліца Маскоўская — вуліца на сутыку Кастрычніцкага і Маскоўскага раёнаў Мінска. Адна з галоўных магістраляў, злучае цэнтр горада з паўднёвымі раёнамі — Курасоўшчынай, Паўднёвым Захадам, Малінаўкай і Брылевічамі.

Маскоўская вуліца Мінск
Агульная інфармацыя
Краіна	Беларусь
Горад	Мінск
Раён	Кастрычніцкі, Маскоўскі
Працягласць	1 070 ± 1 м
Найбліжэйшыя станцыі метро	Інстытут культуры Вакзальная
Паштовы індэкс	220007
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Назва

Названая так па былым вакзале Маскоўска-Берасцейскай чыгункі.

Размяшчэнне

Вуліца працягнулася ад плошчы Мяснікова да вуліцы Чкалава. Па Маскоўскай вуліцы праходзіць мяжа Маскоўскага і Кастрычніцкага раёнаў Мінска.

Гісторыя

Гаўрыленка П. Н.. «Мінск. Маскоўская вуліца». 1936

23 жніўня 1870 года за дзве з паловай вярсты ад тагачаснай гарадской мяжы Мінска была здзейснена закладка вакзала Маскоўска-Брэсцкай чыгункі. Туды ўздоўж старога Койданаўскага тракта працягнулася вуліца, якая спачатку называлася Нова-Захар’еўскай, Новай Маскоўскай, а з 1880 года і дагэтуль называецца Маскоўскай. Маскоўска-Брэсцкая і пабудаваная неўзабаве пасля яе Лібава-Роменская чыгункі адсеклі ад горада яго паўднёвую частку — чыгуначныя раёны Уборкі, Грушаўку  (руск.) і Добрыя Мыслі, якія бурна забудоўваліся. Каб скараціць час прастою ля шлагбаўмаў, у дзевяностыя гады XIX стагоддзі над Маскоўскай вуліцай быў збудаваны першы ў Мінску чыгуначны пуцеправод — Заходні мост. Вуліца і з другога боку ўпіралася ў чыгуначнае палатно, таму ў 1908 годзе Маскоўскую вуліцу і Койданаўскі тракт злучыў Бетонны мост, названы ад матэрыялу, з якога выраблены пуцеправод, па тых часах быў рэдкім і не самым танным (зрэшты, мясцовыя жыхары называлі яго яшчэ «цэментавым» або «каменным віядукам»). Бетонны мост быў рэканструяваны ў першай палове 80-х гадоў XX стагоддзя, у выніку на скрыжаванні Маскоўскай і Суражскай вуліц з’явілася двухузроўневая развязка.

Велізарную тэрыторыю паміж левым (няцотным) бокам вуліцы і пуцямі Маскоўска-Брэсцкай чыгункі шмат гадоў займала так званае Францысканскае балота^[1]. Па ўсёй верагоднасці назва гэта паходзіць ад размешчанага ў далёкім канцы вуліцы падворка Францысканскага манастыра^[2].

Грамадскі ранспарт

Заходні мост цераз вуліцу

У 1892 годзе Віленскі і Брэсцкі вакзалы злучыла Вакзальная лінія конкі, якая ішла ўздоўж Бабруйскай і Маскоўскай вуліц. У 1929 годзе на месца конкі прыйшоў трамвай, потым аўтобус, а ў 1956 годзе і тралейбус. Трамвайная лінія была знята ў 1961 годзе.

На вуліцу ёсць выхады са станцыі метро «Інстытут Культуры».

Забудова

Добрыя Мыслі, вуліца Новазахараўская, 1941—1943 гады.

Дарэвалюцыйная Маскоўская вуліца была забудавана пераважна драўлянымі дамамі, ды і нямногія цагляныя былі не вышэй за два паверхі. З тагачаснай забудовы захаваўся толькі дом № 11^[3], які, аднак, быў перабудаваны да непазнавальнасці, надбудаваны да трохпавярховага і таму ахоўнага статуса не атрымаў. У дваццатыя-трыццатыя гады мінулага стагоддзя з’явіліся першыя шматпавярховыя дамы, але таксама не занадта высокія — не больш за чатыры паверхі. Дом № 5 пабудаваны ў 1929 годзе. У трыццатыя тут размяшчаўся інтэрнат Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта, а пасля вайны дом, застаючыся ўніверсітэцкім, на нейкі час стаў жылым, у тэлефонных даведніках пяцідзесятых гадоў^[4] можна знайсці прозвішчы, знаёмыя шматлікім студэнтам і супрацоўнікам універсітэта. Затым на працягу многіх гадоў у будынку знаходзілася ваенная кафедра ўніверсітэта, цяпер там Інстытут бізнесу і менеджменту тэхналогій БДУ.

100-кватэрны дом № 8, які стаіць насупраць (архітэктары А. П. Воінаў, М. Гіляраў і А. Крылоў, што працавалі пад сумесным псеўданімам вогикры^[5][6]) пабудаваны ў трыццатыя гады для чыгуначнікаў..

• № 5 — будынак (1929) —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 713Г000134шыфр 713Г000134
• № 8/1 — будынак (1932) —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 713Г000135шыфр 713Г000135
• № 9 — будынак (1940-1950-я) —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 713Г000346шыфр 713Г000346
• № 13 — будынак (1940-1950-я) —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 713Г000347шыфр 713Г000347

Дом № 16

• № 16 — будынак (1940-1950-я) —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 713Г000348шыфр 713Г000348

Дом № 18

• № 18 — пяціпавярховы будынак.

Славутасці

На кароткай Маскоўскай вуліцы — 20 будынкаў, 5 з іх маюць ахоўны статус помнікаў архітэктуры^[7].

На доме № 11 мемарыяльная дошка ў гонар Героя Савецкага Саюза Я. Ф. Філіпскіх^[8].

У культуры

Мы жылі з ёй у згодзе, былі з ёй амаль што сябрамі, Шырыню, даўжыню яе ўласнымі змераў нагамі, Крокі ўчуўшы мае, адгукалася рэхам знаёма, Запрашаючы ў восьмы Пад’езд камунальнага дома.

Аркадзь Куляшоў. «Сцяг брыгады»[9]

Я жыву на вуліцы Маскоўская… Пад вясновым громам І дажджом, Адлюстрованы ў панелі коўзкай, Там стаіць шматпавярховы дом.

Аркадзь Куляшоў. «Вуліца Маскоўская»[10]

Аркадзь Куляшоў, які да Вялікай Айчыннай вайны жыў у доме № 16, згадаў і свой дом, і Маскоўскую вуліцу ў паэме «Сцяг брыгады» ў кранальных радках пра чалавека, што пакідае свае рэчы перад ад’ездам на фронт. У іншым сваім вершы, які так і называецца «Вуліца Маскоўская», Аркадзь Куляшоў распавядае, як у вёсцы адказвае сябрам, на якой вуліцы жыве.