Даўбуцкая мячэць

Даўбуцкая мячэць — магаметанскі храм з былой вёскі Даўбучкі (або Даўбуцішкі) на тэрыторыі сучаснага Смаргонскага раёна Гродзенскай вобласці Беларусі, цяпер размешчаны на тэрыторыі Беларускага дзяржаўнага музея народнага дойлідства і побыту каля Азярца Мінскага раёна. Пабудавана ў XVIII ст., спалучае дойлідства, уласцівае культавым збудаванням Усходу (цэнтрычнасць асноўнага аб’ёму і сіметрычная кампазіцыя пабудовы), з традыцыямі драўлянага дойлідства. Помнік драўлянага дойлідства.

Славутасць
Мячэць з вёскі Даўбучкі
Мячэць у Даўбучках у 1930-х гг.
54°20′55″ пн. ш. 26°26′20″ у. д.HGЯO
Краіна	Беларусь
Вёска	Сялец (першапачаткова ў XVIII ст.) Даўбучкі (з XIX ст.) Беларускі дзяржаўны музей народнай архітэктуры і побыту (з 1991)
Канфесія	Іслам
Архітэктурны стыль	беларускае народнае дойлідства
Дата заснавання	1735
Статус	Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 612Г000407шыфр 612Г000407
Стан	Разабрана
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гісторыя

Пасяленне татар на сучаснай тэрыторыі Беларусі адносіцца да ранніх часоў Вялікага Княства Літоўскага. Вялікія князі Гедымін, а потым Кейстут і Альгерд запрашалі татараў на службу. Асноўным арганізатарам татарскага пасялення лічаць вялікага князя Вітаўт. Вялікія князі Казімір Ягелончык, Аляксандр Ягелончык, Жыгімонт Стары пашыралі татарскае пасяленне, умацоўвалі яго матэрыяльную аснову раздачай зямель. У 1561 і 1568 гадах вялікі князь Жыгімонт Аўгуст даў татарам прывілей на шляхецтва^[1]. У месцах кампактнага жыцця татар будаваліся мячэці.

Мячэць, якая захавалася ў Даўбучках, пабудавана ў XVIII ст. у Сяльцы Беніцкай гміны Маладзечанскага павета і перавезена ў Даўбучкі ў пачатку XIX ст. На працягу існавання мячэць не зведала значных перабудоў, змянялася толькі аддзелка (спачатку была пабелена, швы замазаны глінай)^[1].

Архітэктура

Асноўны прамавугольны ў плане зруб падзелены на дзве часткі з асобнымі ўваходамі і накрыты шатровым дахам^[1], завершаным дванаццацігранным купалам^[2], які быў накрыты дранкай і пафарбаваны ў чырвоны колер (сурыкам)^[1]. Аснова купала — вертыкальны слуп, які абапіраўся на бэлечную сістэму. На слуп і верхнія бярвёны (абвязку) абапіраліся кроквы. Абвязка ўтварала шматвугольнік з 12 гранямі. Такім чынам, купал быў не функцыянальным элементам, а толькі формай, унутры была плоская суцэльная столь^[1]. Уваходы злучаныя арачнай галерэяй на так званых кручаных слупах. Сцены гарызантальна ашаляваныя дошкамі. Вокны прастакутныя^[2].

З паўночна-заходняга боку двух’ярусны чацверыковы мінарэт, завершаны шатровым дахам.

Інтэр'ер

Інтэр’ер зальны, з плоскай столлю^[2]. Мячэць была падзелена на дзве паловы: мужчынская злева і жаночая справа^[3]. Амаль квадратная ў плане зала ва ўсходняй частцы мае пяцігранную нішу — міхраб^[2], звернутай на поўдзень да Меккі, насупраць якой, у мужчынскай палове, размяшчаўся мумібір (хоры)^[1] з дзевяццю прыступкамі і навесам-балдахінам^[3] упрыгожаны точанымі балясінамі^[2]. Мумібір з такой колькасцю прыступак быў надзвычай рэдкай з’явай нават для буйных мячэцяў, што сведчыць пра значнасць помніка.

У сцяне, што падзяляла мужчынскую і жаночую паловы, на вышыні каля метра было вузкае акно, закратаванае точанымі балясінамі. Акно занавешвалася тонкай белай муслінавай вуаллю. На падлозе ў мужчынскай палове ляжалі зялёныя суконныя дарожкі. Паміж імі — невялічкія круглыя чалуны. На сценах віселі мухіры — змешчаныя ў рамках тэксты карана, імёны прарокаў, віды мячэцяў Меккі, Каабы, Медзіны. Акрамя таго, віселі ў рамках літаграфічныя выявы ісламскіх святынь, прывезеныя татарамі з Паволжа, так званыя «друкаваныя Казанскія абразы» 1899, 1909 і 1912 гг. Каля сцен стаялі лавы і табурэты. Над сцяной, што падзяляла мячэць, быў балкон на слупах. Яго сярэдняя частка, месца для муэдзіна, выступала наперад^[3].

У жаночай палове абсталяванне было больш сціплае.

Стыль

Наяўнасць квадратнага ў плане зруба з купалам, галерэі, праёмаў з элементамі арак, вуглавое размяшчэнне мінарэта набліжаюць мячэць у Даўбучках да традыцый візантыйскага дойлідства. Купал, блізкі да падковападобнай аркі, разьба на калонах, арачныя раскосы, вырашэнне міхраба і мумібіра ўяўлюць элементы традыцыйнай мусульманскай архітэктуры. Да традыцый беларускага драўлянага дойлідства трэба аднесці мінарэт, падобны на званіцу царквы ці касцёла, канструкцыйныя элементы, запаўненне праёмаў.

Зноскі

1. Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь: [Даведнік] / склад. В. Я. Абламскі, І. М. Чарняўскі, Ю. А. Барысюк. — Мн.: БЕЛТА, 2009. — 684 с. — 1 000 экз. — ISBN 978-985-6828-35-8.
2. Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік / Беларус. Энцыкл.; Рэкал.: А. А. Воінаў і інш. — Мн.: БелЭн, 1993. — 620 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-85700-078-5.
3. Лакотка А.І. Драўлянае сакральна-манументальнае дойлідства Беларусі / А.І. Лакотка. — Мн.: Беларусь, 2003. — С. 42-43. — 224 с. — ISBN 985-01-0423-6.