Народная воля (арганізацыя)

«Наро́дная во́ля» — рэвалюцыйная арганізацыя ў Расійскай імперыі ў 1879—1886 гадах. Створана ў жніўні 1879 года праз раскол «Зямлі і волі». У выканаўчы камітэт уваходзілі: Аляксандр Міхайлаў, Андрэй Жалябаў, Соф’я Пяроўская, Вера Фігнер, Мікалай Марозаў і іншыя. Яму падпарадкоўвалася сетка мясцовых і «спецыяльных» груп (рабочых, студэнцкіх, ваенны). У 1879—1883 гадах групы «Народнай волі» існавалі ў 50 гарадах Расійскай імперыі. Друкаваныя органы — «Народная воля» (1879—1885), «Вестник «Народной воли» (1883—1886), «Листок «Народной воли» (1880—1886). Сяброў арганізацыі называлі «нарадавольцамі». Нарадавольцы ставілі за мэту ажыццяўленне сацыяльных пераўтварэнняў. Бальшыня з іх лічыла магчымым адначасова ажыццявіць палітычны і сацыялістычны пераварот. Палітычны пераварот меркавалася ажыццявіць шляхам сістэматычнага тэрору, падтрыманага рухам усіх слаёў грамадства^[1].

Народная воля
Дата заснавання	чэрвень 1879
Дата роспуску	сакавік 1887
Штаб-кватэра	Санкт-Пецярбург Масква
Краіна	Расійская імперыя
Ідэалогія	revolutionary socialism[d] і Аграрны сацыялізм[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

У параўнанні з «Зямлёй і воляй» нарадавольцы пашырылі змест і сферу сацыялістычнай прапаганды. Формамі пратэсту лічыліся сходкі, дэманстрацыі, адмаўленне ад платы падаткаў і г.д. Разам з тэрорам і прапагандай нарадавольцы планавалі арганізацыю тайных таварыстваў і згуртаванне іх вакол аднаго цэнтра. Аднак тэрор, які праграмай выканаўчага камітэта вызначаўся як адзін са сродкаў барацьбы з расійскім самаўладдзем, ператварыўся ў яе галоўны сродак і выцесніў усе іншыя^[1].

Выбух бомбы, кінутай Ігнатам Грынявіцкім, забойства Аляксандра II

Нарадавольцы разлічвалі, што забойства імператара стане сігналам для народнага паўстання ў Расійскай імперыі. «Народная воля» падрыхтавала 7 замахаў на Аляксандра II, аднак пакаранне смерцю Аляксандра II 1 сакавіка 1881 года паказала беспадстаўнасць такой тактыкі, забойства не выклікала масавых хваляванняў. Працэсы на удзельнікамі замахаў і забойства, правалы, зрадніцтва і арышты моцна паслабілі «Народную волю»^[1].

На Беларусі і Літве («Паўночна-Заходні край») у канцы 1881 — пачатку 1882 года існавала абласная арганізацыя «Народнай волі», але шматлікі правалы хутка паралізавалі яе дзейнасць. У 1885 годзе ў Екацярынаславе адбыўся з’езд паўднёвых нарадавольцаў, удзельнікі якога адзначылі патрэбу пашырэння барацьбы за палітычныя свабоды і шырокую прапаганду ў масах. Праграма «Народнай волі» была папулярнай у рэвалюцыйных колах. Бальшыня сацыялістычных гурткоў у беларускіх гарадах у 1880-я гады вяла прапаганду ў адпаведнасці ў нарадавольскай праграмах. На пазіцыях «Народнай волі» стаяла беларуская група «Гоман». У 1884 годзе ў Вільні выдадзена гектаграфаваная «Праграма рабочых, членаў партыі «Народнай воля» ў Паўночна-Заходнім краі».

Нарадавольскія і блізкія да іх арганізацыі дзейнічалі і ў 1890-х гадах, але яны часцей ужывалі саманазву «сацыялісты-рэвалюцыянеры»^[1].