Ніжняя Сілезія (правінцыя)

Ніжняя Сілезія (ням.: Niederschlesien, польск.: Dolny Śląsk) — правінцыя Прусіі ў складзе Германіі. Існавала ў 1919—1938 і затым ізноў у 1941—1945 гадах. Сталіца — горад Брэслау. Была ўтворана шляхам падзелу правінцыі Сілезія на дзве новыя — Ніжнюю і Верхнюю Сілезію, і складалася з яе дзвюх заходніх акруг. Тэрыторыя правінцыі не супадае цалкам з тэрыторыяй аднайменнай гістарычнай вобласці. Акрамя яе, у склад правінцыі ўваходзілі некалькі верхнелужыцкіх раёнаў (Гёрліц, Гоерсверда і інш.), якія да 1815 года належалі каралеўству Саксонія.

Ніжняя Сілезія
ням.: Niederschlesien
Герб Сцяг[d]
Краіна	Германія
Статус	Гістарычная правінцыя Прусіі
Уваходзіць у	Прусія
Адміністрацыйны цэнтр	Брэслау
Дата ўтварэння	1919
Дата скасавання	1 красавіка 1938 1945 (канчаткова)
Насельніцтва	3 286 539 чал. (1941)
Плошча	26 981,33 км²
Заўвагі: карта ў граніцах на 1925 год
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Артыкул пра прускую правінцыю. Пра польскае ваяводство гл. Ніжнесілезскае ваяводства; пра гістарычную вобласць у цэлым гл. Ніжняя Сілезія; пра іншыя значэнні гл. Сілезія.

Гісторыя

Веймарская рэспубліка

Акруга правінцыі Ніжняя Сілезія (1922)

У 1919 годзе з тэрыторыі правінцыі Сілезія была вылучана новая правінцыя — Верхняя Сілезія, пры гэтым астатняя частка перайменавана ў Ніжнюю Сілезію. Гэтым крокам была прадпрынятая спроба даць верхнесілезкім славянскім народам больш аўтаноміі.

Тэрыторыя правінцыі Ніжняя Сілезія складалася з двух заходніх адміністрацыйных акруг былой правінцыі Сілезія:

1. Адміністрацыйная акруга Лігніц, цэнтр — Лігніц
2. Адміністрацыйная акруга Брэслау, цэнтр — Брэслау

Паводле Версальскага дагавора, Германія была вымушана перадаць Польшчы часткі ніжнесілезскіх раёнаў Гурау, Міліч, Грос-Вартэнберг і Намслау^[1].

Трэці рэйх

Ніжняя Сілезія на карце Прусіі і Германіі (1944)

Пасля прыходу да ўлады нацыянал-сацыялістаў у 1933 годзе і пачатку палітыкі гляйхшальтунга правінцыі фактычна страцілі сваё значэнне, а ўлада обер-прэзідэнта ўсё больш уваходзіла ў канфлікт з уладай гаўляйтараў партыйных гау. Дэ-факта ўжо з 1933 года абедзве правінцыі Ніжняя і Верхняя Сілезія кіраваліся адной асобай — гаўляйтарам гау Сілезія. У 1938 годзе абедзве правінцыі былі аб’яднаны ўжо афіцыйна ў адзіную правінцыю Сілезія, аднак пасля акупацыі ў 1939 годзе часткі Польшчы і Чэхаславакіі і ўключэння значных тэрыторый у склад правінцыі Сілезія ў студзені 1941 года яна зноў была падзелена на Ніжнюю і Верхнюю Сілезію. Правінцыя Ніжняя Сілезія зноў складалася з дзвюх акруг — Лігніц і Брэслау.

У 1941 годзе таксама былі створаны гау Ніжняя Сілезія і гау Верхняя Сілезія, гаўляйтары якіх таксама перанялі функцыі обер-прэзідэнтаў адпаведных правінцый.

Паваеннае развіццё

Пасля 1945 года тэрыторыя правінцыі амаль цалкам апынулася пад польскім кіраваннем. Толькі невялікая частка засталася ў складзе Германіі і сёння ўваходзіць у склад федэральных зямель Саксонія (Гёрліц, Гоерсверда, Ротэнбург, Вайсвасер, Ніскі) і Брандэнбург (Руланд і Ортранд).

Насельніцтва

Веймарская рэспубліка

Тэрыторыя і насельніцтва правінцыі Ніжняя Сілезія ў 1925 годзе:^[1]

Адміністрацыйная акруга	Плошча, км²	Насельніцтва, чал.	Колькасць раёнаў
			сельскіх	гарадскіх
Акруга Брэслау	12.999	1.897.172	23	4
Акруга Лігніц	13.617	1.235.156	19	5
Усяго па правінцыі	26.616	3.132.328	42	9

Рэлігійны склад насельніцтва ў 1925 годзе: 67,7 % — пратэстанты; 29,6 % — каталікі; 0,2 % — іншыя хрысціянскія канфесіі; 1,0 % — іўдзеі; 1,6 % — іншыя канфесіі^[1].

Станам на 1925 год каля 13,2 % насельніцтва правінцыі пражывала ў гарадах з насельніцтвам звыш 100 тысяч чалавек. Пры гэтым каля 52,0 % насельніцтва пражывала ў населеных пунктах з 2 тысячамі жыхароў. Найбуйнейшымі гарадамі правінцыі з’яўляліся (колькасць насельніцтва таксама пазначана на 1925 год):^[1]

• Брэслау (акруга Брэслау) — 557.139 чал.
• Гёрліц (акруга Лігніц) — 85.920 чал.
• Лігніц (акруга Лігніц) — 73.123 чал.
• Вальдэнбург (акруга Брэслау) — 44.111 чал.
• Швайдніц (акруга Брэслау) — 30.758 чал.

Трэці рэйх

Плошча і колькасць насельніцтва акруг Брэслау і Лігніц станам на 17 мая 1939 года ў граніцах на 1 студзеня 1941 года і колькасць раёнаў на 1 студзеня 1941 года (на той момант абедзве правінцыі Верхняя і Ніжняя Сілезія на кароткі час ізноў былі аб’яднаны ў адзіную правінцыю Сілезія):^[2]

Адміністрацыйная акруга	Плошча, км²	Насельніцтва, чал.	Колькасць раёнаў
			сельскіх	гарадскіх
Акруга Брэслау	12.957,64	1.971.829	18	4
Акруга Лігніц	14.023,41	1.314.710	17	4
Усяго па акругах	26.981,05	3.286.539	35	8

Обер-прэзідэнты

Пасада обер-прэзідэнта ўведзена ў Прусіі паводле ўказа ад 30 красавіка 1815 года аб паляпшэнні правінцыйнага кіравання (ням.: Verordnung wegen verbesserter Einrichtung der Provinzial-Behörden).

Гады	Обер-прэзідэнт	Партыя
1919—1920	Фелікс Філіп[de]	СДПГ
1920—1928	Герман Цымер[de]	СДПГ
1928—1932	Герман Людэман[de]	СДПГ
1932—1933	Фрыдрых фон Дэгенфельд-Шонбург[de]	НННП
1933—1934	Гельмут Брукнер	НСДАП
1935—1938	Ёзэф Вагнер	НСДАП
1938—1941	(правінцыя не існавала)
1941—1945	Карл Ганке	НСДАП

Гельмут Брукнер у 1933—1935 гады і Іозеф Вагнер у 1935—1938 гады адначасова былі таксама і обер-прэзідэнтамі правінцыі Верхняя Сілезія і гаўляйтарамі партыйнага гау Сілезія. Вагнер таксама ўзначаліў і аб’яднаную правінцыю Сілезія ў 1938—1941 гадах.

Гл. таксама

• Ніжнесілезская Верхняя Лужыца (раён)
• Верхні Шпревальд-Лаўзіц

Зноскі

1. Die Provinz Niederschlesien im Überblick Архівавана 18 снежня 2017. (ням.)
2. Fläche und Bevölkerung der größeren Verwaltungsbezirke (S. 8), Zahl der Gemeinden und Kreise (S. 21), Bevölkerung nach Gemeindegrößenklassen (S. 22) (ням.). Statistisches Jahrbuch für das Deutsche Reich 1939/40 (Digitalisat). Архівавана з першакрыніцы 8 мая 2019. Праверана 25 жніўня 2017.