Палтава (паэма)

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Палтава (значэнні).

«Палта́ва» — паэма Аляксандра Сяргеевіча Пушкіна, напісаная ў 1828 годзе. Выйшла ў свет асобным выданнем у канцы сакавіка 1829 года. Паэма прысвечана Марыі Валконскай, дачцэ генерала Раеўскага, героя вайны 1812 года, якая накіравалася за сваім мужам-дзекабрыстам у сібірскую ссылку.

Палтава
Полтава
Т. Шаўчэнка. Марыя. Ілюстрацыя да паэмы, 1840 год
Жанр	паэма
Аўтар	Аляксандр Сяргеевіч Пушкін
Мова арыгінала	руская
Дата напісання	1828
Дата першай публікацыі	1829
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Назва паэмы ўказвае на Палтаўскую бітву, якая адбылася 27 чэрвеня 1709 года. Першапачатковая назва паэмы — «Мазепа»; толькі ў апошні момант Пушкін змяніў яе на «Палтава» (згодна з дзённікам А. М. Вульфа, «з прыватных прычын»^[1]; сам Пушкін прычынай змены назвы назваў эпіграф паэмы і нежаданне праславіцца як эпігон Байрана, у якога быў твор з аналагічнай назвай^[2]).

У працы над паэмай Пушкін звяртаўся да гістарычных крыніц, а таксама да малдаўскіх паданняў, народных украінскіх песень і дум. Пры чытанні паэмы адчуваецца ўплыў народных песень, казачных матываў на яе змест і характар выяўлення яе персанажаў.

Сюжэт

Дзеянне адбываецца ва Украіне (у складзе Рускага царства) у горадзе Палтаве ў 1709 годзе, у перыяд Паўночнай вайны; апісваецца будучая Палтаўская бітва паміж войскамі Пятра І і Карла XII.

Паэма складаецца з трох песень.

У першай песні апавядаецца пра Марыю, дачку генеральнага суддзі Качубея і хросніцу украінскага гетмана Мазепы, якая стала, згодна з сюжэтам, каханкай гетмана^[3]. Згадваюцца таксама падзеі Паўночнай вайны.

У другой песні апавядаецца пра тое, як Качубей паведаміў Пятру аб будучай здрадзе Мазепы, чаму Пётр адмовіўся верыць, і пра далейшае смяротнае пакаранне Качубея, якое Марыя не прадухіліла. За выключэннем ролі Марыі, дадзеная частка сюжэта заснавана на гістарычных фактах.

У трэцяй песні ідзе апісанне здрады Мазепы і пераходу на бок Швецыі, уласна Палтаўскай бітвы і далейшага лёсу герояў.