Райнер Вайс

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых людзей з прозвішчам Вайс.

Райнер Вайс (англ.: Rainer Weiss; 29 верасня 1932(1932-09-29)^[1][2][…], Берлін^[3] — 25 жніўня 2025(2025-08-25)^[4], Кембрыдж, Масачусетс^[4]) — амерыканскі фізік, спецыяліст у галіне лазераў і лазернай інтэрфераметрыі. Адзін з заснавальнікаў навуковай калабарацыі LIGO, якая спецыялізуецца ў галіне рэгістрацыі гравітацыйных хваль. У цяперашні час прафесар-эмерыт Масачусецкага тэхналагічнага інстытута^[7]. Лаўрэат Нобелеўскай прэміі па фізіцы за 2017 год.

Райнер Вайс
ням.: Rainer Weiss
Дата нараджэння	29 верасня 1932(1932-09-29)[1][2][…]
Месца нараджэння	Берлін, Вольная дзяржава Прусія, Германскі рэйх[3]
Дата смерці	25 жніўня 2025(2025-08-25)[4] (92 гады)
Месца смерці	Кембрыдж, акруга Мідлсекс[d], Масачусетс, ЗША[4]
Грамадзянства	ЗША
Род дзейнасці	фізік, выкладчык універсітэта, астрафізік
Навуковая сфера	фізіка[5] і астрафізіка[5]
Месца працы	Масачусецкі тэхналагічны інстытут[6] Універсітэт Тафтса
Альма-матар	Масачусецкі тэхналагічны інстытут Columbia Grammar & Preparatory School[d]
Навуковы кіраўнік	Джэральд Закарыяс[d]
Член у	Нацыянальная акадэмія навук ЗША Амерыканская акадэмія мастацтваў і навук
Узнагароды	грант Гугенхайма прэмія Грубера па касмалогіі[d] (2016) прэмія Харві (2016) прэмія Шаа[d] член Амерыканскага фізічнага таварыства[d] Прэмія Каўлі па астрафізіцы[d] (2016) прэмія Эйнштэйна[d] (2007) прэмія Шаа па астраноміі[d] (2016) ганаровы доктар Будапешцкага ўніверсітэта[d] (2018) ганаровы доктар Альмерыйскага ўніверсітэта[d] (2018) прэмія Джузэпэ і Ваны Каконі[d] (2017) Clarivate Citation Laureate[d] (2016) Joseph Weber Award for Astronomical Instrumentation[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Нарадзіўся 29 верасня 1932 года ў Берліне. У тым жа годзе пасля арышту бацькі яго сям’я перасялілася ў Прагу. Бацька прытрымліваўся камуністычных поглядаў; у сілу яго яўрэйскага паходжання ў 1938 годзе сям’я была вымушана зноў бегчы напярэдадні акупацыі нацыстамі Чэхаславакіі, на гэты раз у ЗША (куды яны прыбылі ў студзені 1939 года)^[8].

У Нью-Ёрку яго бацька Фрэдэрык Вайс (англ.: Frederick A. Weiss), урач-неўрапатолаг па прафесіі, стаў псіхааналітыкам у групе Карэн Хорні, адкрыў прыватную практыку і апублікаваў шэраг прац у гэтай галіне^[9]. Маці, Гертруда Лоснер (англ.: Gertrude Loesner), да эміграцыі была пачынаючай актрысай, а ў Нью-Ёрку працавала прадаўшчыцай ва ўнівермагу^[10].

Юнацтва правёў на Верхнім Уэст-Сайдзе, дзе вучыўся спачатку ў дзяржаўнай школе, затым у прэстыжнай прыватнай школе Columbia Grammar School^[en], пасля заканчэння якой у 1950 годзе паступіў у Масачусецкі тэхналагічны інстытут. Спецыялізаваўся ў інжынерыі, на другім курсе перайшоў на фізічнае аддзяленне. У 1953 годзе кінуў вучобу, але неўзабаве вярнуўся ў Масачусецкі тэхналагічны інстытут тэхнікам у лабараторыі Джэральда Закарыяса^[en] (займаўся распрацоўкай атамнага гадзінніка) і праз амаль два гады зноў стаў студэнтам, сумяшчаючы вучобу з працай у лабараторыі^[8][10]. У 1955 годзе атрымаў ступень бакалаўра, у 1962 годзе — ступень доктара філасофіі па фізіцы ва Універсітэце Тафтса. У 1962—1964 гадах — у постдактарантуры ў лабараторыі Роберта Дзіка ў Прыстанскім універсітэце. З 1964 года працаваў у Масачусецкім тэхналагічным інстытуце, дзе стаў прафесарам у 1973 годзе.

У 1970-х гадах Вайс быў адным з піянераў у галіне вымярэння спектру касмічнага мікрахвалевага фонавага выпраменьвання, пазней быў кансультантам навуковай групы спадарожніка COBE.

Сям’я

• Сястра — драматург Сібіла Пірсан^[en] (нар. 1937, Прага)^[11].
• Жонка (нар. 1957) — Рэбека Вайс (народжаная Янг), фізіёлаг раслін, пасля бібліятэкар^[12].
  • Дачка — Сара Вайс (нар. 1962), этнамузыказнаўца, доктар філасофіі па музыцы, прафесар Ельскага ўніверсітэта^[13].
  • Сын — Бенджамін Вайс (нар. 1967), гісторык мастацтваў, куратар і загадчык аддзела малюнкаў і фатаграфій Музея вытанчаных мастацтваў у Бостане^[14].

Узнагароды

• 1998 — Мемарыяльная лекцыя Манэ Сігбана
• 2000 — Стыпендыя Гугенгайма^[15]
• 2007 — Прэмія Эйнштэйна (APS)
• 2016 — Прэмія па фундаментальнай фізіцы (разам з Кіпам Торнам і Рональдам Дрэверам)^[16]
• 2016 — Прэмія Грубера^[17]
• 2016 — Прэмія Шаа па астраноміі
• 2016 — Прэмія Харві
• 2016 — Прэмія Каўлі^[18]
• 2017 — Прэмія Уіліса Лэмба
• 2017 — Прэмія прынцэсы астурыйскай
• 2017 — Нобелеўская прэмія па фізіцы за эксперыментальную рэгістрацыю гравітацыйных хваль.

Членства ў акадэміях:

• 1998 — Член Амерыканскай акадэміі мастацтваў і навук^[19]
• 2000 — Член Нацыянальнай акадэміі навук ЗША^[20]