Сноўская сядзіба

Сноўская сядзіба — палацава-паркавы комплекс Рдултоўскіх у Снове Нясвіжскага раёна Мінскай вобласці. Помнік архітэктуры класіцызму. Мае рысы шматпланавай аб’ёмна-прасторавай сіметрычнай кампазіцыі, сам палац уяўляе сабой новы тып палацавых будынкаў з раскрытай франтальнай планіроўкай уздоўж адной папярочнай восі.

Палацава-паркавы комплекс
Палацава-паркавы комплекс Рдултоўскіх
Галоўны фасад палаца
53°13′22,94″ пн. ш. 26°24′47,15″ у. д.HGЯO
Краіна	Беларусь
Аграгарадок	Сноў
Архітэктурны стыль	класіцызм
Архітэктар	Б. Л. Тычэцкі
Заснавальнік	Казімір Рдултоўскі
Дата заснавання	1827[1]
Статус	Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 612Г000500шыфр 612Г000500
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гісторыя

Палац у Снове. Н. Орда, XIX ст.

Фарміраванне сядзібы, якая захавалася да нашага часу, вялося на раўнінным беразе р. Сноўка пры Казіміры Рдултоўскім (1785—1855), які стварыў тут рэзідэнцыю з зімовым садам, галерэяй, у Адахоўшчыне заснававаў суконную фабрыку.

Будынак датуецца 1827 г. і аўтарам праекта называецца архітэктар Б. Л. Тычэцкі^[1]. Аднак існуе факт знаходжання ў Сноўскім палацы ў 1764 г. караля Станіслава Панятоўскага. Але, верагодна, кароль наведваў малавядомы палац Яна Хрызастома Рдултоўскага (1735—1791), пабудаваны ў 1760 г., які, згодна з сямейнай хронікай, быў разбураны пад час Барскай канфедэрацыі.

З 1854 г. маёнтак Сноў і сноўскі палац (2672 дзесяцін зямлі і лесу) перайшоў у рукі рускага барона Густава Гарцінга (1819—1879), які парадніўся з мясцовымі каталіцкімі землеўласнікамі і па сутнасці асіміляваўся ў мясцовым асяроддзі. Пасля маёнтак перайшоў у рукі яго сына — барона Мікалая Гарцінга, а затым унука — барона Генрыка Гарцінга, які быў жанаты з Тэкляй Неміровіч-Шчыт і які валодаў палацам аж да 1939 г. (пачатку Другой сусветнай вайны)^[2].

Пасля рамонту каля 1925 г., барон Генрык Гарцінг прыстасаваў палац пад канцылярыю і жыллё польскага корпуса аховы граніцы. Палац выкарыстоўваўся і як казіно. Сам барон Генрык Гарцінг у тыя часы жыў побач у адной з гаспадарчых пабудоў маёнтка Сноў^[2].

Архітэктура

Порцік палаца

Палац, пабудаваны ў 1827 годзе па праекце дойліда Б. Тычэцкага, размешчаны на адкрытым месцы ў звілістай рэчкі Сноўка.

Сядзіба размешчана на роўнай тэрасе, у плане мела форму прамавугольніка плошчай каля 37 га. Уключала партэр, пейзажны парк, ахоплены па перыметры алеяй, на якую выводзіць цэнтральная трохрадная алея з ясеняў і клёнаў. Да цэнтральнай параднай часткі з правага (паўднёвага) боку прымыкаў вялікі вадаём, з левага — пладовы сад з алеяй з ясеняў і ліп. Сістэма каналаў утварыла некалькі астравоў мудрагелістай формы, густа зарослых хмызняком і дрэвамі розных парод.

Галоўнае месца ў сіметрычна-восевай кампазіцыі адведзенае палацу. Працягласць палаца — каля 140 м^[1]. Каб пазбегнуць манатоннасці, увесь масіў збудавання рассечаны на асобныя выступаючыя і рознавысокія аб’ёмы^[1]. Цэнтральная частка палаца і фланкуючыя рызаліты — у два паверхі, бакавыя крылы аднапавярховыя.

Галоўны ўваход у палац вылучаны чатырохкалонным порцікам іанічнага ордара^[1]. Такі ж порцік, але з меншым выступам ад плоскасці муроў, збудаваны з боку парку. Праходзячы пад порцікамі, наведвальнікі трапляюць у вестыбюлі, злучаныя паміж сабою і асноўнымі памяшканнямі палаца — заламі, гасцінымі, кабінетамі, размешчанымі на першым паверсе.

Парадная зала ў плане прамавугольнай формы, плошча яго перавышае 100 кв. м. Шэсць высокіх вокнаў, якія выходзяць на абодва фасада палаца (па тры на кожны), забяспечваюць вялікую лёгкасць інтэр’еру і адкрываюць перспектыву ў бок парку і мястэчка. З аднаго боку залы ўладкованы алькоў, які займае вялікую частку сцяны. Глыбокі алькоў авальнага абрысу з нішамі для скульптур адгароджаны ад залы чатырма калонамі. Гэтым дасягаецца выразная прамавугольная форма плану залы.

Убранне інтэр’ера залы адрозніваецца сціпласцю. Столі і муры пазбаўленыя дэкарацыі. Толькі верхняя частка муроў залы нясе карніз. Упрыгожваннем, акрамя алькова, з’яўляецца вялікая кафляная печ, выкананая з вялікім майстэрствам.

Галерэя левага крыла

У бакавых крылах і ў фланкуючых аб’ёмах палаца месцавлася галоўным чынам жыллё. Дойлідства крылаў прадстаўленае іанічным ордарам. Пры гэтым левае крыло палаца вырашанае адкрытай галерэяй — каланадай, а правае — каланадай, якая прылягае да фасаднага мура. Пабудова фланкуючых аб’ёмаў вельмі простая: у неглыбокіх і плоскіх нішах размешчаныя вокны з сандрыкамі, а ў верхняй частцы муроў — рэльеф расліннага арнаменту.

У дойлідстве палаца нічога лішняга, што б магло надаць яму знарочыстую параднасць. Прапарцыйнасць і вытанчанасць порцікаў з прыгожым малюнкам капітэляў, ажурныя рызаліты з шырокімі трохчастковымі вокнамі на два паверха, сціплыя дэкаратыўныя ўстаўкі ў аркавага завяршэння вокнаў надаюць фасадам палаца ладнасць і велічнасць. Да асаблівасцей палаца-сядзібы ў Снове можна аднесці вялікую адкрытасць кампазіцыі збудавання, выразнасць планавай і аб’ёмнай пабудовы, а таксама строгасць формаў дойлідства і прастату канструкцыйнага рашэння. У гэтым комплексе яскрава ўвасобленыя рысы класічнага дойлідства^[1].

• 
  Палац у Снове, фота пачатку XX ст. Фатограф Ян Булгак
• 
  Палац у Снове, фота 1931 г.
• 
  Жаўнеры польскага корпуса аховы граніцы на фоне палаца ў Снове, фота 1930-х гг.
• 
  Палац у Снове, фота 2010 г.
• 
  Палац у Снове, фота 2014 г.

У культуры

У Сноўскай сядзібе адбываецца дзеянне п’есы «Крык рабіны» Вацлава Кубацкага  (польск.), пастаўленай у 1949 годзе адразу ў некалькіх тэатрах Польшчы.

Зноскі

1. Лазука Б.А. Беларуская архітэктура XIX - пачатку XX стагоддзя // Гісторыя сусветнага мастацтва. Рускае і беларускае мастацтва XIX - пачатку XX стагоддзя. — Беларусь, 2011. — С. 350. — 430 с. — ISBN 978-985-01-0880-7.
2. Aftanazy, R. Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej : w 11 t. / R. Aftanazy. — Wrocław — Warszawa — Kraków : Zaklad im Ossolinskich, 1991. — Cz. 1. Wielkie księstwo Litewskie. Inflanty. Kurlandia. — T. 2. Województwa brzesko-litewskie, nowogródzkie. — С. 355.