Казімір Рдултоўскі

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых людзей з прозвішчам Рдултоўскі.

Казімір Рдултоўскі (1785 — 1855^[1]) — буйны землеўласнік Мінскай губерні (Расійская імперыя), навагрудскі павятовы маршалак (1811—1814).

Казімір Рдултоўскі
«Драгаслаў  (руск.)»
Навагрудскі павятовы маршалак 1811 — 1814
Нараджэнне	1785
Смерць	1855
Род	Рдултоўскія[d]
Бацька	Ян Хрызастом Рдултоўскі[d]
Маці	Францішка з Жавускіх[d]
Жонка	Тэрэза з Рдултоўскіх[d]
Дзеці	Канстанцін Тадэвуш Рдултоўскі, Яўстах Рдултоўскі, Анэля Солтан і Лаўра Тарчэўская[d]
Веравызнанне	каталік
Адукацыя	Оксфардскі ўніверсітэт
Навуковая ступень	доктар філасофіі
Узнагароды	Ордэн Святога Іаана Іерусалімскага, Расія

Заснавальнік палацавага комплексу Рдултоўскіх у Снове^[2].

Паходжанне і сям’я

Належаў да каталіцкага шляхецкага роду Рдултоўскіх, які адносіўся ў XVIII ст. да рэгіянальнай эліты Новагародскага ваяводства Вялікага Княства Літоўскага.

Казімір Рдултоўскі нарадзіўся ў 1785 г. у шляхецкай каталіцкай сям’і Яна Хрызастома Рдултоўскага (1735—1791) і графіні Францішкі Ржавускай. Ян Хрызастом Рдултоўскі (1735—1791) быў новагародскім падваяводам і пад канец жыцця валодаў вялізнай латыфундыяй (паводле слоў Паўла Рдултоўскага (нар. 1902 г.), каля 240 тыс. дзесяцін зямлі)^[3]. Па маці Казімір Рдултоўскі прыходзіўся праўнукам князю Міхалу Казіміру Радзівілу «Рыбаньку»^[1].

Бацька Казіміра — Ян Хрызастом Рдултоўскі — быў жанаты тройчы: з Брыгідай Статкевіч, з Канстанцыяй Булгарын і графіняй Францішкай Ржавускай^[4].

Сам Казімір Рдултоўскі ажаніўся са сваёй зводнай сястрой — Тэрэзай Рдултоўскай, якая была дачкой Яна Хрызастома Рдултоўскага (1735—1791) і яго жонкі Канстанцыі Булгарын. Спецыяльны дазвол на такі блізкароднасны шлюб быў атрыманы ад папы рымскага, для чаго Казімір Рдултоўскі папярэдне выдаткаваў вялікія грошы ў Рым^[4]. Падобны шлюб выклікаў вялікі ажыятаж сярод дваран Мінскай губерні^[4]. Гэты саюз, нягледзячы на плёткі, апынуўся шчаслівым. Сенсацыйны шлюб нават не адбіўся на службовай кар’еры Казіміра^[1].

Ад жонкі Казімір Рдултоўскі меў чатырох дзяцей^[5]:

• 1) Канстанцін Тадэвуш Рдултоўскі (1804—1869);
• 2) Яўстах Рдултоўскі (1824—1902);
• 3) Анэля Рдултоўская — стане жонкай двараніна Адама Льва Солтана (1825—1901), удзельніка Студзеньскага паўстання (1863—1864);
• 4) Лаўра Рдултоўская — стане жонкай двараніна Тарчэўскага.

Яго маці Францішка Ржавуская пасля смерці мужа (Яна Хрызастома Рдултоўскага) паўторна выйшла замуж за Францішка Абуховіча, мінскага кашталяна.

Адукацыя

З ранніх гадоў жыў і вучыўся ў Англіі. У Оксфардзе ён атрымаў званне доктара філасофіі^[4].

Маёнтак

Пасля смерці бацькі Яна Хрызастома ў 1791 г. увядзенне Казіміра ў маёмасную спадчыну бацькі адбылося ў 1803 г.

Адносіўся да латыфундыстаў, бо меў ва ўласнасці вялізныя маёнткі Сноў, Чэрніхава (фальваркі Верхні Чэрніхаў, Ніжні Чэрніхаў, Трасцянец), Ястрамбель (Ястрамбель, Малахоўцы, Сіворчыцы і інш.), Адахоўшчына (Адахоўшчына, Карчы, Селявічы)^[6]. Маёнтак Ястрамбель (вёскі Ястрамбель, Малахоўцы, Сіворчыцы, вінакурня) і маёнтак Адахоўшчына (Адахоўшчына, Карчы, Селявічы) у 1846 г. супольна налічвалі 226 душ мужчынскага пола, 180 душ жаночага пола, 9374 дзесяціны (лес і 2388 дзесяціны пашні)^[7].

Маёнтак Ястрамбель з палацам Казімір Рдултоўскі прадаў 3 мая 1851 г. двараніну-каталіку Міхалу Катлубаю^[7][8].

Служба і ўзнагароды

У 1803 г. Казімір Рдултоўскі быў прыняты ў склад братоў-воінаў Расійскага каталіцкага прыёрства^[1].

Мальтанскі кавалер крыжа святога Іаана Іерусалімскага (1804)^[1].

У 1811 і 1813 г. дваране Навагрудскага павета абіралі Казіміра Рдултоўскага на пасаду навагрудскага павятовага маршалка (1811—1814).

Гаспадарчая і грамадская дзейнасць

Палацава-паркавы комплекс Рдултоўскіх у Снове

Свята-Казьма-Дзям’янаўская праваслаўная царква. Фота 2009 г.

У 1811 г. Казімір пасяліўся ў Снове, дзе заклаў сад і пачаў будаўніцтва раскошнага сноўскага палаца па праекце віленскага архітэктара Браніслава Тычэцкага^[9].

У палацы кіпела свецкае жыццё. Тут Казімір прымаў знакамітых персон. Вядома, што ў яго ў гасцях пабываў брат Напалеона Банапарта Еранім.

Акрамя будаўніцтва гэтай рэзідэнцыі Казімір Рдултоўскі праславіўся таксама поспехамі ў сельскай гаспадарцы, агародніцтве, развіцці сноўской прамысловасці — пры ім у Снове была пабудавана вялікая суконная фабрыка, чым на той момант маглі пахваліцца нямногія багатыя сядзібы^[4][10].

У 1836 г. па загадзе Казіміра Рдултоўскага ў Снове пабудавалі каменны храм, асвячоны ў гонар усё Першавярхоўных апосталаў, які пазней, у 1893 г., быў рэканструяваны і пераасвечаны ў праваслаўны храм Святых Касьмы і Даміяна^[10].

У культуры

У п’есе «Крык рабіны» Вацлава Кубацкага  (польск.) (1949) Казімір Рдултоўскі з’яўляецца адным з герояў^[11].

У прэм’ернай пастаноўцы рэжысёра Януша Варнецкага  (руск.) (1949, Варшава^[12]) яго ролю выконваў Чэслаў Каліноўскі, у пастаноўцы Віляма Хажыцы  (польск.) (1949, Познань^[13]) — Тадэвуш Хмялеўскі, у пастаноўцы Ежы Ронарда Буянскага (1949, Кракаў^[14]) — Вацлаў Навакоўскі  (польск.), у пастаноўцы Войцеха Маціеўскага  (руск.) (1969, Тэатр польскага радыё^[11]) — Уладзіслаў Ханьча  (руск.) і Ян Кёхер  (польск.).

Зноскі

1. Верхнее Чернихово, усадьба Рдултовских (руск.)
2. Дворцово-парковый ансамбль Рдултовских в Снове ждет инвестора (руск.)
3. Dzieje rezydencji 1993, s. 352, 357.
4. Dzieje rezydencji 1993, s. 352.
5. Dzieje rezydencji 1993, s. 357.
6. Федорук 2006, с. 514—515.
7. Федорук 2006, с. 515.
8. Деревня Ястрембель — когда-то роскошный дворец Котлубаев теперь попросту разваливается Архівавана 5 сакавіка 2016. (руск.)
9. Минщина богата старинными дворцами и усадьбами (руск.)
10. Путешествия по Беларуси — Местечко Снов (руск.)
11. Wacław Kubacki. Krzyk jarzębiny (польск.)
12. Krzyk jarzębiny premiera: 31 marca 1949
13. Krzyk jarzębiny premiera: 30 kwietnia 1949
14. Krzyk jarzębiny premiera: 23 października 1949