Сялец (Мсціслаўскі раён)

Сяле́ц^[1] (трансліт.: Sialiec, руск.: Селец) — аграгарадок у Мсціслаўскім раёне Магілёўскай вобласці, на рацэ Чорная Натапа. Уваходзіць у склад Краснагорскага сельсавета. Насельніцтва на 2009 год — 513 чалавек^[2].

Аграгарадок Сялец Свята-Ануфрыеўская царква Краіна Беларусь Вобласць Магілёўская Раён Мсціслаўскі Сельсавет Краснагорскі Каардынаты 53°53′05″ пн. ш. 31°46′53″ у. д.HGЯO Першая згадка 1811 Насельніцтва ▼513 чал. (2009) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 2240 Паштовыя індэксы 213472 Аўтамабільны код 6 Сялец на карце Беларусі ±

Сялец на Вікісховішчы

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Сялец.

Геаграфія

Знаходзіцца за 16 км на поўдзень ад Мсціслава, за 16 км ад чыгуначнай станцыі Крычаў, на аўтамабільнай дарозе Мсціслаў — Крычаў.

За 1,5 на поўнач ляжыць Сялецкае радовішча суглінкаў і супескаў^[3]. Пластавы паклад звязаны з лёсападобнымі адкладамі часу адступання сожскага ледавіка.

Гісторыя

Па пісьмовых крыніцах вёска вядома з пачатку XIX стагоддзя. Аднак мясцовасць была заселена яшчэ ў старажытныя часы, пра што сведчыць курганны могільнік (2 насыпы), размешчаны на правым беразе Чорнай Натапы. Да таго ж з XV стагоддзя ў в. Ануфрыева (цяпер у складзе Сяльца) дзейнічаў Свята-Ануфрыеўскі манастыр, паводле падання заснаваны Лугвенам Альгердавічам.

Станам на 1811 год, Сялец знаходзіўся ў Чэрыкаўскім павеце Магілёўскай губерні ў царкоўнай ўласнасці. У 1878 годзе пры манастыры адкрылі царкоўна-прыходскую школу. У 1885 годзе — у Кашанскай воласці Чэрыкаўскага павета. Акрамя земляробства, частка насельніцтва займалася сталярным і кравецкім промысламі. Па выніках перапісу 1897 года, Сялец знаходзіўся ў Маляціцкай воласці Чэрыкаўскага павета Магілёўскай губерні, пры паштовым тракце Крычаў — Мсціслаў; дзейнічала кузня^[4].

У 1919—1924 гадах — у складзе Смаленскай губерні РСФСР, у выніку першага ўзбуйнення БССР 17 ліпеня 1924 года перададзена БССР. У 1925 годзе заснавана сельскагаспадарчае таварыства, адкрыта рабочая школа першай ступені, у якой у 1926 годзе было 90 вучняў. У 1929 годзе арганізаваны калгасы «Чырвоны Сялец» і «Чырвоны Кулямётчік», якія затым аб’ядналіся ў калгас імя Варашылава. З 20 лютага 1938 года Сялец знаходзіцца ў складзе Магілёўскай вобласці.

У час Другой сусветнай вайны з 14 ліпеня 1941 да 29 верасня 1943 года вёска знаходзілася пад нямецкай акупацыяй, у выніку чаго была спалена. На ўшанаванне памяці 331 загінулага вяскоўца ў 1975 годзе была пастаўлена стэла^[4].

Пасля вайны вёска аднавілася. З 16 верасня 1963 да 2017 года — цэнтр аднайменнага сельсавета^[5][6]. У 1967 годзе да паселішча былі далучаны дзве суседнія вёскі: Ануфрыева і Сялец-Галоўчыцы. Па звестках 1990 года, у Сяльцы працавалі калгас імя Чапаева (спецыялізаваўся на мясамалочнай жывёлагадоўлі і вырошчванні лёну, меў 4483 га сельгасугоддзяў), дзіцячы сад-яслі, сярэдняя школа, бібліятэка, дом культуры, гандлёвы цэнтр, сталовая, фельчарска-акушэрскі пункт, аддзяленне сувязі, комплексны прыёмны пункт абслугоўвання насельніцтва, аўтаматычная тэлефонная станцыя і ветэрынарны ўчастак.

У 2007 годзе вёска — цэнтр СВК імя Чапаева, дзейнічалі дзіцячы сад-яслі, сярэдняя школа, бібліятэка, дом культуры, крама, фельчарска-акушэрскі пункт, аддзяленне сувязі, комплексны прыёмны пункт абслугоўвання насельніцтва, філіял Мсціслаўскага УКП «Бытпаслугі». Аграгарадок забудоўваецца паводле генеральнага плана 1973 года, распрацаванага Магілёўскім філіялам інстытута «Белдзяржпраект»^[4].

Насельніцтва

• XIX стагоддзе: 1811 год — 108 жыхароў, 47 двароў; 1885 год — 738 жыхароў, 85 двароў; 1897 год — 967 жыхароў, 137 двароў^[4].
• XX стагоддзе: 1909 год — 1187 жыхароў, 190 двароў; 1990 год — 694 жыхары, 282 двары^[4].
• XXI стагоддзе: 2002 год — 596 жыхароў^[7], 275 двароў; 2007 год — 525 жыхароў^[4], 240 двароў; 2009 год — 513 жыхароў^[2].

Славутасці

• Свята-Ануфрыеўская царква (XVIII стагоддзе, 1825) —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 512Г000518шыфр 512Г000518.
• Курганны могільнік (IX—XII стагоддзі) —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 513В000961шыфр 513В000961.
• Помнік загінулым землякам

Страчаная спадчына

• Вадзяны млын (сярэдзіна XX стагоддзя, дрэва)

Вядомыя ўраджэнцы

• Віктар Макаравіч Ільін (нар. 1930) — беларускі вучоны ў галіне тэарэтычнай і прыкладной электратэхнікі, ганаровы рэктар Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта інфарматыкі і радыёэлектронікі.