Сінайска-Палесцінская кампанія

Сіна́йска-Палесці́нская кампа́нія (англ.: Sinai and Palestine Campaign, ням.: Palästinafront, турэцк.: Sina ve Filistin Cephesi; 28 студзеня 1915 — 30 кастрычніка 1918) — баявыя дзеянні на Сінайскім паўвостраве, у Палесціне і Сірыі, якія адбываліся падчас Першай сусветнай вайны паміж войскамі Антанты (Вялікабрытанія, яе дамініёны і французскія падраздзяленні) з аднаго боку і Цэнтральных дзяржаў (Асманская імперыя пры падтрымцы Германіі) — з другога.

Сінайска-Палесцінская кампанія
Асноўны канфлікт: Першая сусветная вайна
Асманскія артылерысты і гармата 10.5 cm Feldhaubitze 98/09
Дата	28 студзеня 1915 — 30 кастрычніка 1918
Месца	Сінайскі паўвостраў, Левант, Палесціна, Сірыя
Вынік	Перамога Антанты Мудраскае перамір’е
Змены	Падзел Асманскай імперыі
Праціўнікі
Брытанская імперыя  Вялікабрытанія  Аўстралія  Новая Зеландыя  Брытанская Індыя  Трэцяя французская рэспубліка Каралеўства Італія Арабскія паўстанцы (з 1916)  Асманская імперыя пры падтрымцы[заўв. 1]:  Германская імперыя  Аўстра-Венгрыя
Камандуючыя
Джон Максвел Арчыбальд Мюрэй Эдмунд Аленбі Джэмаль-паша Мехмет Джэмаль-паша Ісмаіл Джэват-паша Мустафа Кемаль-паша Мустафа Феўзі-паша Фрыдрых Крэс фон Крэсенштэйн Ота Ліман фон Сандэрс Эрых фон Фалькенгайн
Сілы бакоў
Каля 150 000 чалавек (студзень 1915)[3] 467 500 чалавек (верасень 1918)[4][5] Каля 57 000 чалавек (верасень 1917)[6]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Пасля ўступлення Асманскай імперыі ў Першую сусветную вайну, асманскае кіраўніцтва прыняло рашэнне захапіць Суэцкі канал. У 1915 годзе разгарнулася барацьба за Суэц, у ходзе якой брытанскім войскам удалося адбіць спробы турэцкай арміі захапіць канал. У 1916 годзе і ў пачатку 1917 года працягвалася сінайская кампанія, у ходзе якой брытанскім войскам удалося адцясніць асманскую армію ў Палесціну. У студзені 1917 года ў час бою ля Рафы пачалася палесцінская кампанія^[7]. У канцы 1917 года ў баях ля Газы і Беэр-Шэвы брытанцам удалося прарваць асманскі фронт і захапіць Іерусалім.

У верасні 1918 года, пасля зацішша, брытанскія войскі пачалі наступленне, якое завяршылася разгромам турэцкай арміі і захопам Палесціны, а таксама практычна ўсёй тэрыторыі Сірыі войскамі Брытанскай імперыі і атрадамі арабскіх паўстанцаў. Баявыя дзеянні завяршыліся на наступны дзень пасля падпісання Мудраскага перамір’я.

Пасля вайны Палесціна стала брытанскай мандатнай тэрыторыяй.

Вынікі і наступствы

Падрабязней гл. таксама: Раздзел Асманскай імперыі, Брытанскі мандат у Палесціне, План ААН па раздзелу Палесціны, Араба-ізраільскі канфлікт

Пасля заканчэння Першай сусветнай вайны тэрыторыя Леванта перайшла пад кантроль краін Антанты (Брытанская імперыя і Францыя). Тэрыторыя сучасных Лівана і Сірыі патрапілі пад кантроль Францыі, а Палесціна і Іарданія былі занятыя брытанскімі войскамі. Яшчэ ў 1917 годзе міністрам замежных спраў Вялікабрытаніі Артурам Бэльфарам быў напісаны ліст лорду Уолтару Ротшыльду, прадстаўніку брытанскай яўрэйскай абшчыны^{[заўв. 2]}. У гэтым лісце Бэльфар выказваў імкненне да садзейнічанню «стварэння яўрэйскай нацыянальнага ачага ў Палесціне»^[9][10]. Тэкст дэкларацыі Бэльфара не ўтрымоўваў згадкі Іерусаліма і межаў Палесціны. Гэтая нявызначанасць стала ў далейшым крыніцай розначытанняў у трактоўках дэкларацыі^[11]. 24 красавіка 1920 года на канферэнцыі ў Сан-Рэма «Дэкларацыя Бэльфара» была зацверджана саюзнікамі як аснова пасляваеннага ўрэгулявання ў Палесціне. На падставе рашэнняў канферэнцыі ў Сан-Рэма Ліга Нацый уручыла ў 1922 годзе Вялікабрытаніі мандат на Палесціну, тлумачачы гэта неабходнасцю «ўстанаўлення ў краіне палітычных, адміністрацыйных і эканамічных умоў для бяспечнага стварэння яўрэйскага нацыянальнага дома» ^[12]

Страты

Падрабязней гл. таксама: Страты ў Першай сусветнай вайне

Страты асманскай арміі ў ходзе баявых дзеянняў на Сінайскім паўвостраве і ў Палесціне невядомыя. Па дадзеных савецкага дэмографа Барыса Урланіса на Сінайска-палесцінскім фронце брытанскія войскі страцілі каля 7 000 чалавек загінуўшымі і каля 2 000 чалавек прапалі без вестак^[13]. Па дадзеных камандавання ўзброеных сіл Аўстраліі аўстралійскія падраздзяленні падчас Сінайска-палесцінскай кампаніі страцілі 4 851 ваеннаслужачых загінулымі (з іх 416 афіцэраў і 4 435 салдат)^[14].

Заўвагі

1. На сінайска-палесцінскім фронце знаходзіліся нешматлікія нямецкія падраздзяленні, нямецкія самалёты і ўзбраенне германскай вытворчасці. Камандаванне войскамі Цэнтральных дзяржаў нароўні з асманскімі генераламі і афіцэрамі здзяйснялі нямецкія ваенныя саветнікі. Акрамя гэтага ў склад тэхнічна-артылерыйскага атрада, які ўдзельнічаў у наступленні на Суэцкі канал у 1916 годзе ўваходзілі і аўстра-венгерскія падраздзяленні і гарматы^[1][2].
2. Падчас Першай сусветнай вайны ў шэрагах брытанскай арміі ваяваў Яўрэйскі легіён, які быў сфарміраваны з яўрэяў-добраахвотнікаў. Падраздзяленні якія складаліся з яўрэяў Палесціны і іншых правінцый Асманскай імперыі, Вялікабрытаніі, Расіі, ЗША і Канады ваявалі ў тым ліку і на Сінайска-палесцінскім фронце^[8].

Зноскі

1. История Первой мировой войны 1914—1918 гг. / под редакцией И. И. Ростунова. — 1975. — Т. 2. — С. 232.
2. Dale, C.. German Forces in the Ottoman Empire 1914–1918 (англ.). Germancolonialuniforms.co.uk. Архівавана з першакрыніцы 5 чэрвеня 2011. Праверана 14 июня 2011.
3. Erickson, Edward J. Ordered to Die A History of the Ottoman Army in the First World War: Forward by General Hüseyiln Kivrikoglu. — Contributions in Military Studies. — Westport Connecticut: Greenwood Press, 2001. — P. 71. (англ.)
4. Cemal Kemal. The Last Battle of the Ottoman State on the Palestine Front. — Modern Turkish History. — Ankara University, 2010. — P. 59. Архівавана 10 мая 2017. (англ.)
5. Erickson, Edward J. Ordered to Die A History of the Ottoman Army in the First World War: Forward by General Hüseyiln Kivrikoglu. — Contributions in Military Studies. — Westport Connecticut: Greenwood Press, 2001. — P. 154. (англ.)
6. Erickson, Edward J. Ordered to Die A History of the Ottoman Army in the First World War: Forward by General Hüseyiln Kivrikoglu. — Contributions in Military Studies. — Westport Connecticut: Greenwood Press, 2001. — P. 101. (англ.)
7. «World War I in Palestine» (англ.)(недаступная спасылка). ww1-israel.org. Архівавана з першакрыніцы 18 сакавіка 2016. Праверана 3 марта 2013.(англ.) . ww1-israel.org. з першакрыніцы 10 сакавіка 2013. Праверана 3 марта 2013.
8. «Еврейский легион» (руск.)(недаступная спасылка). Электронная еврейская энциклопедия. Архівавана з першакрыніцы 2 ліпеня 2017. Праверана 4 марта 2013.
9. Давид Мендельсон.. «Британский Мандат» (руск.)(недаступная спасылка). Еврейское агентство. Архівавана з першакрыніцы 28 лютага 2012. Праверана 4 марта 2013.
10. Balfour Declaration 1917 (англ.)(недаступная спасылка). The Avalon Project at Yale Law School. Yale University (2 лістапада 1917). Архівавана з першакрыніцы 21 жніўня 2011. Праверана 7 ліпеня 2008.
11. Авива Халамиш. Иерусалим в период Британского мандата. — Тель-Авив: Открытый университет Израиля, 1998. — Т. 10. — С. 142. — (Иерусалим в веках).
12. League of Nations:The Mandate for Palestine, July 24, 1922 (англ.). Modern History Sourcebook. Fordham University (24 ліпеня 1922). Архівавана з першакрыніцы 21 жніўня 2011. Праверана 5 ліпеня 2008.
13. Борис Урланис. Войны и народонаселение Европы. — Москва: Издательство социально-экономической литературы, 2002. — P. 155. — 565 p.
14. WWI Sinai, Palestine and Syria (англ.)(недаступная спасылка). Army.gov.au. Архівавана з першакрыніцы 10 сакавіка 2013.