Тасмалінская культура

Тасмалінская культура — археалагічная культура жалезнага веку ў Казахстане ў VII — III стагоддзях да н. э. Атаесамляецца са скіфамі.

Тасмалінская культура жалезны век
Раскопкі на месцы паселішча
Геаграфічны рэгіён	Цэнтральная Азія
Лакалізацыя	Казахстан
Датаванне	VII стагоддзе да н.э. — III стагоддзе да н.э.
Носьбіты	скіфы
Тып гаспадаркі	жывёлагадоўля
Пераемнасць
Бегазы-Дандыбаеўская культура →
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Паходжанне

Тасмалінская культура была вылучана ў 1966 г. на аснове даследавання пахавальных помнікаў каля паселішча Акбулак (да 2018 г. — Тасмала). Яна лічыцца пераемніцай Бегазы-Дандыбаеўскай культуры. Тэрыторыі іх распаўсюджання прыкладна супадаюць. Генетычнае даследаванне рэштак пахаваных у Тасмалінскіх курганах, апублікаванае ў 2021 г., сведчыць, што насельнікі таго часу былі найбольш блізкімі да прадстаўнікоў Пазырыкскай культуры.

Храналогія

На аснове даследавання пахавальнага інвентару вылучаюць ранні (VII — VI стст. да н. э.) і позні (V — III стст. да н. э.) этапы развіцця. На раннім этапе распаўсюджаны бронзавыя навершы стрэл (двухперыя з якая выступае ўтулкай і трехперые хвосцікавыя), кінжалы з брускападобным навершам і матылькападобным скрыжаваннем (акінак), бронзавыя цуглі з разнастайнымі псаліямі, бронзавыя люстэркі. На познім этапе сустракаюцца бронзавыя ўтульчатыя трохграневыя навершы стрэл, «кольчатыя» цуглі, бронзавыя люстэркі, жалезныя нажы, якія паўтараюць форму бронзавых.

Асаблівасці

Адметнай рысай тасмалінскай культуры з'яўляюцца своеасаблівыя пахавальныя помнікі — курганы з «вусамі». Такі курган уяўляе сабою надмагільны комплекс, які складаецца з асноўнага кургана вялікага памеру, з усходняга боку — малога кургана і адыходзячых ад яго на ўсход двух невысокіх каменных град шырынёй 1,5 м — 2 м і даўжынёй 20 м — 200 м. Каменныя грады маюць форму паўдуг і нярэдка у пачатку і канцы абмежаваны круглымі каменнымі збудаваннямі курганнага тыпу. Такім чынам, у курган з «вусамі» уваходзяць тры будынкі: вялікі курган (з пахаваннем чалавека), малы (звычайна з пахаваннем каня і глінянымі пасудзінамі) і каменныя грады. Асноўны курган змяшчае ў сабе пахаванне з разнастайным інвентаром. Малы курган не мае магільнай ямы. Пад яго насыпам на ўзроўні паверхні звычайна знаходзяць конскі шкілет або асобныя яго косткі, а ва ўсходняй частцы — адну, радзей дзве гліняныя пасудзіны.

Літаратура

• Байпаков, К., Таймагамбетов, Ж. Археология Казахстана. — Алматы: Казац университеті, 1994. — ISBN 9965-30-076-3.
• Турлыгул, Т. История древнего Казахстана. — Алматы: Атамұра, 2002. — ISBN 9965-05-486-X.

Спасылкі

• ИССЛЕДОВАНИЕ ПАМЯТНИКОВ БЕГАЗЫ-ДАНДЫБАЕВСКОЙ И ТАСМОЛИНСКОЙ КУЛЬТУР Архівавана 25 красавіка 2023.
• А.З. Бейсенов ПАМЯТНИКИ РАННЕГО ЭТАПА ТАСМОЛИНСКОЙ КУЛЬТУРЫ
• Beisenov A.Z. Architectural characteristics of the sak barrows from Сentral Kazakhstan
• Gnecchi-Ruscone GA, Khussainova E, Kahbatkyzy N, Musralina L, Spyrou MA, Bianco RA, Radzeviciute R, Martins NFG, Freund C, Iksan O, Garshin A, Zhaniyazov Z, Bekmanov B, Kitov E, Samashev Z, Beisenov A, Berezina N, Berezin Y, Bíró AZ, Évinger S, Bissembaev A, Akhatov G, Mamedov A, Onggaruly A, Voyakin D, Chotbayev A, Kariyev Y, Buzhilova A, Djansugurova L, Jeong C, Krause J. Ancient genomic time transect from the Central Asian Steppe unravels the history of the Scythians. Sci Adv. 2021 Mar 26;7(13):eabe4414